District da la Broye

(renvià da Broye (district))
District da la Broye
District
Il chastè da Chenaux, en la chapitala dal district, Estavayer-le-Lac.

Vopna
Administraziun
Stadi Svizra
Chantun Friburg
Chapitala Estavayer-le-Lac
Lingua uffiziala franzosa
Territori
Surfatscha 173,88 km²
Populaziun 32'246 abitants
(31 da december 2017)
Vischnancas 27
Autras infurmaziuns
Numer UST 1001
Lingua tradiziunala francoprovenzal
Dialect patua friburgais (broyard)
Internet
Pagina-web uffiziala


Il district da la Broye (franzos district de la Broye; patua friburgais dichtri de la Brouye?/i; tudestg Broyebezirk) è in dals set districts dal chantun Friburg en Svizra. El ha ina surfatscha da 173,88 km². La chapitala dal district è la citad istorica da Estavayer-le-Lac.

Il district è vegnì stgaffì entras la constituziun chantunala ch'il chantun Friburg è sa dà ils 19 da mars 1848.

Geografia

modifitgar

Il district da la Broye consista da quatter parts che n'èn betg colliades l'ina cun l'autra. Ina part cunfina cun il district da la Sarine e las auters trais èn enclavas en il chantun Vad: Estavayer-le-Lac, Surpierre e Vuissens. Tours, ina quarta enclava fitg pitschna, fa part da la vischnanca da Montagny.

Ils territoris dal district giaschan en la val dal flum Broye en lung il Lai da Neuchâtel.

Il punct il pli aut dal district cun 818 m s. m. sa chatta a Vuissens entant ch'il punct il pli bass cun 430 m s. m. sa chatta a Estavayer-le-Lac al Lai da Neuchâtel.

Districts cunfinants

modifitgar
Boudry (NE)
Neuchâtel (NE)
Broye-Vully (VD)
Jura-Nord vaudois (VD)   See/Lac
Jura-Nord vaudois (VD) Glâne
Broye-Vully (VD)
Sarine

Istorgia

modifitgar

Ina piroga (tud. Einbaum) dal temp da crap mesaun (ca. 6'200 a. C.) ch'è vegnì chattà ad Estavayer-le-Lac è fastiz per ina colonisaziun tempriva da la regiun. Numerus chats dal temp da crap tardiv a Portalban permettan la conclusiun ch'il carstgaun è sa domicilà en la regiun fitg baud.

A Cheyres, Font, Estavayer-le-Lac, Autavaux, Gletterens e Portalban han ins chattà centers per la fabricaziun dad ornaments, armas (sigirs, spadas), tessaria e vaschlaria or dals temps da bronz e da crap.

Numerus èn er ils chats celtics e romans. Il num funsil Broye è celtic: Broye = brogia (Landwasser).

A partir dal 500 s. C. daventà perceptibla la cristianisaziun da l'entir territori. Tranter las emprimas baselgias eran quellas da Domdidier, Dompierre-le-Grand, Dompierre-le-Petit e Tours.

La signuria feudala è sa derasada a partir da l'onn 1000. En quel temp han ins cumenzà da bajegiar chastels-fortezza. Plirs chastels e ruinas dan perditga da quel temp. Suenter las Guerras burgognaisas s'augmenta l'influenza da Friburg. L'onn 1536 sa divida la Broye in pliras pars. Entras la Refurmaziun sa furman exclavas catolicas entamet la Broye vadaisa.

Davent dal 16avel tschientaner vegn la vita politica dominada dad intginas famiglias fitg pussantas (patriziat). Questa pussanza va en decadenza tras l'invasiun franzosa a l'entschatta dal 19avel tschientaner.

Suenter la Guerra dal Sonderbund il 1847 sa da il chantun Friburg ina nova constituziun. La Broye daventa in dals set districts e resta senza midadas fin il di dad oz. Ils 19 da mars 1848 entra en vigur la nova constituziun dal chantun Friburg e marca la naschientscha dal district da la Broye.

Populaziun

modifitgar

Il franzos è la lingua principala da la Broye.

Lingua Cumpart 1990 Cumpart 2000
Franzos 85,8 % 87,8 %
Tudestg  6,5 % 6,3 %
Talian 1,2 % 0,8 %
Autras 6,5 % 5,1 %

Ina fitg pitschna minoritad discurra anc il patua broyard (broyao). Statisticas da la dumbraziun dal pievel dal 1990 han inditgà 169 persunas.

Religiuns e confessiuns

modifitgar
Confessiun Cumpart 1990 Cumpart 2000
Catolic-roman 80,1 % 69,7 %
Protestant 13,7 % 15,3 %
Auters u senza confessiun  6,2 % 15,0 %

Vischnancas

modifitgar
Vopna Num da la vischnanca Abitants
(31 da december 2021)
Surfatscha
in km²
  Belmont-Broye 5425 25,79
  Châtillon (FR) 462 1,31
  Cheiry 412 6,48
  Cheyres-Châbles 2278 9,96
  Cugy (FR) 1729 9,86
  Delley-Portalban 1107 7,26
  Estavayer 9494 40,43
  Fétigny 1044 4,08
  Gletterens 1051 2,92
  Les Montets 1439 10,31
  Lully (FR) 1161 5,50
  Ménières 415 4,38
  Montagny (FR) 2536 17,52
  Nuvilly 424 4,00
  Prévondavaux 70 1,80
  Saint-Aubin (FR) 1755 7,88
  Sévaz 293 2,50
  Surpierre 715 4,82
  Vallon 436 3,81
  Total (27) 32'246 173,88

Midadas en l'effectiv da vischnancas

modifitgar
Entrada en vigur Anteriuras vischnancas Nova vischnanca
1831/18531 Mannens + Grandsivaz Mannens / Mannens-Grandsivaz
1. da schaner 1981 La Vounaise + Montborget + Murist Murist
1. da schaner 1991 Les Friques + Saint-Aubin (FR) Saint-Aubin (FR)
1. da schaner 1992 Franex + Murist Murist
1. da settember 1994 Chandon + Léchelles Léchelles
1. da schaner 2000 Montagny-la-Ville + Montagny-les-Monts Montagny (FR)
1. da schaner 2004 Mannens-Grandsivaz + Montagny (FR) Montagny (FR)
1. da schaner 2004 Aumont FR + Frasses + Granges-de-Vesin + Montet (Broye) Les Montets
1. da schaner 2005 Delley + Portalban Delley-Portalban
1. da schaner 2005 Chapelle (Broye) + Cheiry Cheiry
1. da schaner 2005 Cugy (FR) + Vesin Cugy (FR)
1. da schaner 2005 Praratoud + Surpierre Surpierre
1. da schaner 2006 Autavaux + Forel (FR) + Montbrelloz Vernay
1. da schaner 2006 Bollion + Lully (FR) + Seiry Lully (FR)
1. da schaner 2012 Estavayer-le-Lac + Font Estavayer-le-Lac
1. da schaner 2016 Domdidier + Dompierre + Léchelles + Russy Belmont-Broye

Toponimia

modifitgar
Franzos Patua Tudestg
District de la Broye   Dichtri de la Brouye?/i Broyebezirk
la Broye la   Brouye?/i Brüw
Aumont FR   Nômon?/i
Autavaux
Belmont-Broye
Bollion
Bussy (FR)
Châbles   Tsâbyo?/i
Chandon FR
Chapelle (Broye)   Tsapala?/i
Châtillon (FR)
Cheiry   Tsèri?/i
Cheyres   Tsêre?/i, Tsàrè
Cugy (FR)   Kudji?/i
Delley
Delley-Portalban
Domdidier   Dondedi?/i
Dompierre FR   Donpyérou?/i
Estavayer-le-Lac   Thavalyi-le-Lé?/i Stäffis am See
Fétigny   Fethenyi?/i Fetenach
Font FR
Forel FR   Fori?/i
Franex
Frasses   Frassè?/i
Gletterens
Granges-de-Vesin
La Vounaise
Léchelles   Lètchilè?/i Leitern
Les Friques   Lè Fretyè?/i
Les Montets
Lully (FR)
Mannens-Grandsivaz   Manin?/i
Ménières   Menyire?/i
Montagny (FR) Montenach
Montagny-la-Ville   Montanyi la Velâ?/i Montenach Stadt
Montagny-les-Monts   Montanyi lè Mon?/i Montenach Berg
Montet (Broye)
Morens   Morin?/i
Murist   Muri?/i
Nuvilly   Nuviyi?/i, Neveyi
Portalban Portelbank
Praratoud   Pràtathou?/i
Prévondavaux   Prèvon d'Avô?/i Tiefental
Rueyres-les-Prés   Ruêre-lè-Prâ?/i
Russy FR   Ruchi?/i
Saint-Aubin (FR)   Chin t'Obin?/i Sankt Albin
Seiry
Sévaz
Surpierre   Supyêra?/i Überstein
Vallon
Vernay
Vesin
Villeneuve (FR)
Vuissens   Vouèssin?/i