Experiment da Milgram

L’experiment da Milgram è in experiment psicologic ch’è vegnì manà tras l’emprima giada il 1961 a New Haven. Il psicolog Stanley Milgram al ha sviluppà per examinar, schebain persunas obedeschan ad in’autoritad, malgrà che las instrucziuns da quellas cuntrafan dal tuttafatg a lur conscienza.

Istorgia e survista

Milgram è vegnì inspirà dal filosof Jerome D. Frank ch’ha gia intercurì il 1944 da tge che l’obedientscha da persunas elegidas arbitrarmain dependa. Frank ha pretendì lezza giada da ses probands da mangiar biscuits senza gust. Ins aveva ditg a la gruppa ch’i saja necessari da mangiar biscuits senza sal per motivs scientifics. Frappantamain han sulettamain 10 pertschient dals participants refusà da mangiar ils biscuits.

En sasez ha l’experiment da Milgram gì la finamira d’explitgar ord vista da la psicologia sociala crims commess durant il temp dal naziunalsocialissem. Per quel intent han ins vulì examinar la tesa Germans are different che parta da l’idea ch’i saja ina caracteristica particulara dals Tudestgs da sa suttametter svelt ad in’autoritad. Gia ils emprims resultats da la retschertga a New Haven han però demussà che la voluntad d’obedir è derasada generalmain, uschia ch’ina cuntinuaziun da l’experiment n’era en sasez betg necessaria. Il 1964 ha Milgram obtegnì per questa lavur il premi annual da l’American Association for the Advancement of Science en la categoria da la psicologia sociala. L’American Psychological Association però ha sclaus Milgram per in onn pervi da l’experiment, perquai ch’in criticher al aveva rinfatschà en la revista American Psychologist d’avair fatg in experiment «traumatisant» ch’haja il «potenzial da donnegiar» ils probands. Cunzunt pervi da questa critica ch’è era vegnida exprimida da numerusas persunas dal fatg, ha l’Universitad da Harvard refusà d’emploiar Milgram intgins onns pli tard. Milgram sez scriva en ses diari: «Eticamain [èsi] problematic […] da carmalar umans en il labor e d’als exponer ad ina situaziun engrevgianta.»

Ils resultats da l’experiment da Milgram èn vegnids publitgads l’emprim en in artitgel cun il titel Behavioral study of obedience en il renumà Journal of abnormal and social psychology. Il 1974 ha Milgram publitgà sia lavur Obedience to Authority: An Experimental View. En quella metta el ils resultats en in context pli vast. L’ediziun tudestga è cumparida il medem onn.

Tranter auter sa referescha Milgram en quella lavur a l’ovra da la teoreticra Hannah Arendt Eichmann in Jerusalem. Ein Bericht von der Banalität des Bösen edida il 1963 a New York. Milgram argumentescha che quest concept dal nausch correspundia fitg a la realitad. La scuverta la pli fundamentala da la retschertga saja ch’ins possia incitar d’agir a moda destructiva umans ch’exequeschan unicamain lur incumbensa senza resentir in’ostilitad persunala.

L’istoricher dals Stadis Unids da l’America Alfred W. McCoy suppona che Milgram haja realisà quest experiment en il rom d’in program per il CIA en connex cun la controlla da la schientscha. Quai inditgeschia betg mo il temp, mabain er «il tema, las colliaziuns cun il militar, la finanziaziun contestada da la NSF e la refusa da tut ils projects futurs da Milgram». Quellas rinfatschas vegnan discutadas e contestadas detagliadamain sin la pagina web da Thomas Blass, il biograf da Milgram.

L’andament

L’experiment da Milgram

L’entir andament da l’experiment è inscenà sco in toc da teater, en il qual tuts èn infurmads cun excepziun dal proband. L’arranschament experimental ha Milgram surpiglià da ses scolast Solomon Asch. In proband ed ina persuna da confidenza dal manader da l’experiment – che pretenda d’esser medemamain in proband – participeschan ad in test per perscrutar apparentamain en tge relaziun ch’il success d’emprender ed il chastiar stattan. In manader da l’experiment uffizial (V) tira la sort – sa chapescha che quai è mo inscenà – e nominescha l’actur sco ‹scolar› (S) ed il proband sco ‹scolast› (L). Per ch’il proband sappia s’imaginar tge effects corporals ch’ils culps electrics han, survegn el in’electrisada da 45 volts. Plinavant muss’ins al proband l’inventari da l’experiment che regorda ad ina sutga electrica; sin quella sesa il ‹scolar› durant l’examinaziun. Quest arranschament n’han nagins probands mess en dumonda.

Durant l’experiment sto il ‹scolast› chastiar il ‹scolar› cun in culp electric sche quel fa sbagls da cumbinar pèrs da pleds. Suenter mintga sbagl sto el augmentar la tensiun per 15 volts. Il scolar na survegn en realitad nagins culps electrics, mabain reagescha tut tenor tensiun a basa d’in schema fixà ordavant. Sche la tensiun cuntanscha per exempel 150 volts, pretenda il scolar da vegnir srentà da sia sutga, perquai ch’el na supportia betg pli las dolurs. Il manader che sesa dasperas pretenda però che l’experiment stoppia vegnir cuntinuà per amur da la scienza. Sch’il ‹scolast› ha dubis u sch’el vul schizunt interrumper l’experiment, al intimescha il manader da cuntinuar a maun da quatter frasas standardisadas. Las frasas vegnan ditgas ina suenter l’autra, mintgamai cura ch’il proband exprima dubis. Suenter ch’il manader ha ditg la quarta frasa, interrumpa el l’experiment. Per che las frasas tunian adina tuttina, sto l’actur trenar da dir ellas avant che l’experiment cumenza, cunzunt era per evitar in suttun smanatschant.

• Frasa 1: «Cuntinuai, per plaschair!» Ubain: «Faschai vinavant, per plaschair!»
• Frasa 2: «L’experiment pretenda che Vus cuntinueschias!»
• Frasa 3: «Igl è absolutamain necessari che Vus cuntinueschias!»
• Frasa 4: «Vus n’avais nagina schelta, Vus stuais cuntinuar!»

I dat anc ulteriuras frasas da standard per situaziuns anticipadas:

• Sch’il proband dumonda, schebain l’experiment fetschia donns permanents al ‹scolar›, di il manader: «Schebain ch’ils schocs èn probablamain dolurus, na vegn il tessì betg donnegià a lunga vista. Pia cuntinuai, per plaschair!»
• Sch’il ‹scolast› di ch’il ‹scolar› na veglia betg cuntinuar, respunda il manader cun la frasa standardisada: «Sch’i plascha al scolar u betg, Vus stuais cuntinuar fin ch’el ha emprais tut ils pèrs da pleds correctamain. Pia cuntinuai, per plaschair!»
• Sch’il proband dumonda, tgi che surpiglia la responsabladad, di il manader ch’el surpiglia la cumpletta responsabladad per tut quai che capita. Il proband reagescha sin ils culps electrics cun expressiuns da dolur registradas sin in portatun. En las versiuns da pretest n’aveva Milgram anc betg questas registraziuns. Ils probands èn lura però stads talmain obedaivels ch’el las ha agiuntà.

Tensiun	Reacziun dal ‹scolar›
75 V	grugnir
120 V	sbratgs da dolur
150 V	El di ch’el na veglia betg pli participar a l’experiment.
200 V	sbratgs che van tras pel ed ossa
300 V	El refusa da respunder.
sur 330 V	silenzi

En quest experiment è il ‹scolar› in American discret da derivanza irlandaisa e represchenta in tip d’uman, cun il qual ins associescha allegria e quietezza. Quella tscherna duai evitar che la moda d’agir vegnia influenzada d’ina disposiziun mentala dal proband. Plinavant èsi impurtant ch’ils probands na possian betg vegnir influenzads nunvulidamain ni dal manader ni dal ‹scolar›. Il ‹scolast› po decider sez, cura ch’el vul interrumper l’experiment. Il manader sa cumporta a moda neutrala, el porta vestgadira discreta grischa. Sia cumparsa è resoluta, ma amiaivla.

Inserat da l’experiment da Milgram, facsimile

Ils probands vegnan recrutads cun in inserat en la gasetta locala da New Haven. I vegn offert ina gascha da quatter dollars e 50 cents per cuvrir ils custs da viadi. Per regla ha l’experiment lieu en in labor da l’Universitad da Yale. L’inserat preschenta professer Stanley Milgram sco manader.

Milgram ha realisà numerusas variantas da l’experiment. En ina variescha el la distanza tranter ‹scolast› e ‹scolar›. I valan las suandantas cundiziuns experimentalas:

1. Il proband po ni vesair ni udir il ‹scolar›. El auda unicamain ina frida vi da la paraid cura ch’il culp electric ha ina forza da 300 volts,
2. il ‹scolast› auda las reacziuns dal ‹scolar› sur in autpledader,
3. il ‹scolast› ed il ‹scolar› sa chattan en la medema stanza ed
4. il proband ha contact direct cun l’actur.

En l’ultim arranschament da l’experiment sto il proband – protegì cun in guant – smatgar il maun dal ‹scolar› sin ina platta da metal ch’è apparentamain chargiada cun electricitad. Plinavant vegn variada la preschientscha dal manader. Quel è ubain preschent en la stanza, cuntanschibel unicamain via telefon u absent. En l’ultim cas vegnan las instrucziuns dadas cun agid d’ina registraziun sin bindel.

Ils resultats

La suandanta tabella mussa il dumber da probands (p) (n=40) ch’ha interrut l’experiment tut tenor la forza dals ultims ‹schocs›.

Tensiun (volt)	fin 300 V	300 V	315 V	330 V	345 V	360 V	375 V	390 V fin 435 V	450 V
Dumber da ppn: interrupziun	0	5	4	2	1	1	1	0	26

Interpretaziun

26 persunas han cuntinuà l’experiment fin a la tensiun maximala da 450 V, sulettamain 14 persunas han interrut avant.

La suandanta tabella mussa la relaziun d’intginas variaziuns da l’experiment, dal dumber da probands (p) ch’ha dà il culp cun la forza maximala e la fermezza media respectiva dal schoc.

Cundiziuns	Dumber da ppn: maximum	ø tensiun
stanzas separadas	65,0 %	405 V
reacziun acustica	62,5 %	367,5 V
en la medema stanza	40,0 %	312 V
contact fisic	30,0 %	268,2 V

Il resultat da l’emprim experiment è stà talmain surprendent che Milgram ha realisà passa ventg variantas cun parameters divergents. En il rom da l’emprima retscha d’experiments èn 65 pertschient dals probands stads pronts da ‹chastiar› il ‹scolar› cun in culp electric cun la forza maximala da 450 volts. Blers han però resentì in ferm conflict da conscienza. Betg in ‹scolast› ha interrut l’experiment avant che cuntanscher la tensiun da 300 volts. En il rom da l’ultim arranschament da l’experiment, en il qual ils probands han gì contact fisic direct cun ils ‹scolars›, è la tensiun media utilisada stada la pli pitschna. Sch’il manader è stà absent, è la prontezza d’obedientscha stada trais giadas pli bassa ch’en l’arranschament, en il qual il manader è stà preschent. I n’è resultà nagina differenza significanta areguard la quota d’interrupziun dals experiments, en ils quals las dunnas han dà ils schocs electrics en cumparegliaziun cun tals experiments, en ils quals ils umens han gì da far quai.

D’ina varianta da l’experiment amplifitgada è resultà l’onn 1965 che la cumpart da probands ch’obedeschan senza resalvas è sa reducida marcantamain a diesch pertschient, uschespert che dus ulteriurs ‹scolasts› che s’opponan al manader participeschan a l’experiment. Sche quels dus ‹scolasts› vulan però cuntinuar cun l’experiment, als suondan 90 pertschient dals probands.

En ina varianta da l’experiment, en la quala dus manaders fan finta da betg vulair cuntinuar, han tut ils probands interrut il test.

Sch’in ‹segund proband› empè dal manader insista da cuntinuar, han ‹mo› 25 pertschient dals probands dà il schoc cun la forza maximala.

Il manader da l’experiment na perda betg si’autoritad, sch’el surpiglia la rolla dal ‹scolar›: sch’el supplitgescha sco ‹scolar› d’interrumper l’experiment, suonda il ‹scolast› immediat quest giavisch.

Tar dus manaders – in dad els ha surpiglià la rolla dal manader da l’experiment, l’auter ha giugà il ‹scolar› – han 65 pertschient dals participants dà il schoc maximal; damai n’è betg il status general decisiv, mabain la funcziun situativa.

En il rom d’ina variaziun n’è il manader betg sa preschentà sco perscrutader da l’Universitad renumada da Yale, mabain sco scienzà dal Research Institute of Bridgeport – in institut fictiv e commerzial. Las localitads sa chattavan en in edifizi da biros decadent en il quartier commerzial Bridgeport (Connecticut). Da questas circumstanzas è il dumber da probands ch’ha fatg diever da la pli auta tensiun sa reducì da 65 pertschient sin 48 pertschient. Questa differenza n’è però betg significanta statisticamain.

En il rom dad in’autra variaziun ha Milgram bandunà la stanza ed ha laschà manar l’experiment in actur ch’è sa preschentà sco proband. En quel cas è la cumpart dals probands ch’èn ids fin al stgalim il pli aut sa reducida a 20 pertschient.

L’experiment è vegnì repetì en differentas variantas en auters pajais. Ils resultats conferman en general in l’auter; quai vul dir ch’ils resultats sa mussan independentamain da la cultura.

La reacziun dals probands

Tut ils probands èn stads perturbads ed agitads ed han gì conflicts da conscienza. En spezial ha Milgram remartgà che 35 pertschient dals probands han ris gnervusamain. In observatur ha descrit la situaziun emoziunala d’in scolast suandantamain: «Jau hai contemplà in um da fatschenta madir ch’era al cumenzament da l’experiment segir da sasez: el è vegnì en il labor cun in surrir e plain confidenza en sasez. Entaifer 20 minutas è el sa transfurmà en in vrac tremblant e balbegiant ch’era datiers da survegnir in collaps da la gnerva. El stirava permanentamain vi dal piz da l’ureglia e fruschava ils mauns. Tuttenina ha el pitgà cun in pugn sin ses frunt ed ha marmugnà: ‹O Dieu, lain chalar›. E tuttina ha el reagì vinavant sin mintga pled dal manader e fatg obedientscha enfin la fin.»

Igl è sa mussà che persunas che stiman aut la responsabladad persunala per l’agen cumportament interrumpan l’experiment e s’opponan plitost al manader.

Per ademplir ils aspects etics han ils probands obtegnì suenter l’experiment infurmaziuns detagliadas davart il test ed ils resultats. Per eruir eventuals donns stabels han ins visità ed interrogà in onn suenter l’experiment tscherts probands selecziunads a maun d’ina prova da controlla. Ins n’ha constatà naginas consequenzas nuschaivlas per la psica dals probands. 83 pertschient dals participants han inditgà dad esser cuntents d’avair participà a l’experiment. Mo in proband da tschient ha deplorà sia participaziun. La gronda part dals participants han inditgà d’avair emprais insatge da sasez e ch’els veglian esser en l’avegnir pli sceptics visavi persunas autoritaras.

Consequenzas e conclusiuns

Oz refusass ina gronda part dals psicologs in experiment cumparegliabel per motivs etics, perquai ch’ils probands vegnan exponids ad in grond squitsch intern ed els na vegnan betg infurmads davart il vair senn dal test. Bleras universitads han reagì sin quest experiment cun fixar directivas eticas per tals experiments psicologics. I n’è betg enconuschent, sche la savida acquistada è vegnida duvrada dal militar u dals servetschs secrets.

Milgram commentescha ils resultats da ses experiment suandantamain: «Ils aspects giuridics e filosofics da l’obedientscha han in’enorma impurtanza. Els palaisan però fitg pauc da l’agir da la plipart dals umans en situaziuns concretas. Jau hai realisà in simpel experiment a l’Universitad da Yale per eruir quant mal ch’in simpel conburgais è pront da far ad in auter, simplamain perquai ch’in scienzià al intimescha da far quai. Igl è stà ina lutga tranter in’autoritad inflexibla ed in dals princips morals ils pli ferms, numnadamain quel da betg blessar auters umans. Schebain ch’ils probands han udì ils sbratgs da dolur da las victimas, ha l’autoritad gudagnà en la gronda part dals cas. La prontezza extrema dad umans creschids d’ademplir ad in’autoritad quasi tut ils giavischs è il resultat principal dal studi – in fatg che sto vegnir declerà urgentamain.»

L’obedientscha ad autoritads è fin oz sclerida mo insuffizientamain. Cumbain che Milgram ha supponì ch’ina part da la persunalitad fundamentala saja responsabla per l’obedientscha ad autoritads respectivamain per la refusa d’autoritads, n’ha el betg pudì cumprovar quai. El ha dentant empruvà d’explitgar quests resultats cun dus stadis da funcziun:

• il stadi da l’autonomia, en il qual l’individi sa senta responsabel per ses cumportament ed
• il ‹stadi dad agens› en il qual l’individi n’agescha betg pli a basa d’atgnas finamiras, mabain sco instrument per ademplir ils giavischs dad auters (sistem autoritar).

Sco l’experiment demussa intimescha la situaziun la plipart dals probands da s’orientar tenor las instrucziuns dal manader e betg a las dolurs da la victima. Ils probands èn stads ils pli obedaivels, sch’il manader era preschent, ed ils pli malobedaivels, sche las instrucziuns vegnivan dadas d’ina registraziun sin bindel u per telefon. Era la vischinanza al ‹scolar› ha influenzà la prontezza per interrumper l’experiment: sch’il ‹scolar› na reagescha betg, dattan praticamain tut ils probands il pli ferm schoc; sch’i dat però in contact direct, cuntanschan mo pli 30 pertschient il stgalim il pli aut.

Critica metodica

Igl èn vegnids crititgads dus aspects metodics essenzials areguard la structura da l’experiment:

1. L’experiment n’haja betg selecziunà ils probands a moda puramain casuala e perquai na possian ins far naginas constataziuns fundadas davart la represchentativitad, p.ex. far valair ch’ils resultats valian per l’entira populaziun americana.
2. En connex cun l’experiment stoppian vegnir resguardads effects ch’influenzeschan l’andament da l’experiment, sco per exempel il fatg che gia mo la spira conscienza da participar ad in test mida la tenuta dal proband (l’uschenumnà effect da Hawthorne) ubain la pussaivladad che la spetga dal manader influenzescha la subconscienza ed uschia il cumportament dals probands (effect da Rosenthal).

Provas d’explicaziun psicologicas e sociologicas

Milgram sez è stà surstà dals resultats da l’experiment. Ils students ed ils collegas, als quals el ha raquintà da l’experiment, han stimà il dumber da quels che dattan il pli ferm schoc sco fitg pitschen. Milgram ed auters han inditgà differents motivs ch’hajan attribuì a l’obedientscha senza resalvas dals probands. Ina giustificaziun pussaivla per il cumportament dals probands è il giavisch da betg terminar l’experiment ch’els sezs han cumenzà voluntariamain ubain il giavisch da correspunder a las spetgas dals scienziads. L’elecziun casuala dal scolast e dal scolar fa parair la situaziun giustifitgabla. Plinavant è la situaziun experimentala nova per ils probands e perquai na disponan els betg d’in model d’acziun ch’els pudessan applitgar. Els han era strusch temp per s’endisar a la situaziun nunspetgada. In’autra prova d’explicaziun ha en mira il caracter gradual da l’experiment che correspunda a models da cumportament quotidians: cun augmentar cuntinuadamain la ‹prontezza da chastiar› vegnan ils cunfins spustads successivamain vers in cumportament extraordinari. Quai engrevgescha als probands da valitar las consequenzas. Quai sa cunfà era cun il fatg ch’il cumportament dals probands vegn influenzà da las variablas situativas – per exempel cun variar la distanza tar il scolar ubain cun variar la preschientscha dal manader – e na dependa betg da disposiziuns dal caracter. Sin il champ sociologic vala l’experiment perquai sco cumprova per l’efficacitad da la norma da l’obedientscha. Tras la socialisaziun emprenda l’individi d’esser obedaivel e da sa suttametter. L’emprim capita quai en il sistem famigliar, pli tard en l’instituziun da la scola. En ils dus contexts socials ch’èn decisivs per furmar il caracter da l’individi vegnan l’obedientscha e la subordinaziun sancziunads a moda positiva. La norma da l’obedientscha è liada ad instituziuns ed ad individis che disponan d’in aut status social e/u d’ina ferma autoritad. Sco quai ch’ils experiments inditgan, sa sbassa la prontezza d’obedir sch’il status social dal manader è pli bass. Spezialmain sche l’autoritad è integrada en in process birocratic che pussibilitescha da delegar la responsabladad ad in’autra instituziun, s’augmenta la schanza ch’i vegn obedì schizunt a cumonds resentids sco immorals.

Reacziuns

Savens serva l’experiment sco cumprova che quasi mintga uman è sut tschertas cundiziuns pront da betg suandar sia conscienza, mabain da far per cumond ad in’autoritad. Perquai vegn l’experiment era duvrà per declerar, pertge ch’umans turtureschan u pertge ch’els commettan crims da guerra. Pervi dals resultats spectaculars è l’experiment vegnì percepì d’in vast public. La New York Times ha per exempel scrit: «Sessantatschintg pertschient obedeschan en in test al cumond da far mal ad in’autra persuna». La Times percorscha il privel d’ina prontezza d’obedir senza resalvas e dovra ils resultats da l’experiment per explitgar ils crims dal naziunalsocialissem e las sgarschaivlas acziuns da l’America en il Vietnam. Autras gasettas crititgeschan Milgram e l’Universitad da Yale d’avair expost ils probands a questa dira prova.

Er ils resultats ed ils facturs cundiziunants èn vegnids interpretads a moda fitg differenta. Erich Fromm ha per exempel pretendì ch’ils probands obedeschian talmain bain al manader da l’experiment, perquai che la scienza giaudia en l’America ina stima extraordinaria. Il resultat decisiv na saja betg il dumber dals participants ch’han chastià ils scolars cun il schoc maximal, mabain il conflict da conscienza exprimì da la gronda part dals participants. Milgram na numnia però betg il dumber dals participants che n’haja gì nagin conflict da conscienza. Fromm considerescha ils rapports davart l’agitaziun interna ed il patir dals probands sco cumprova per la forza da la schientscha morala. Arno Gruen declera las reacziuns psicosomaticas dals interrogads sco segn da l’alineaziun.

L’onn 2008 ha Jerry Burger repetì l’experiment a l’Universitad da Santa Clara. El ha modifitgà las cundiziuns: dunnas han participà a l’experiment ed igl era preschent in ‹porta-resalva›. Ils resultats en però restads quasi identics.

L’experiment da Milgram en las medias ed en l’art

L’onn 1973 ha l’autur britannic Dannie Abse scrit il teater The Dogs of Pavlov ch’è inspirà da l’experiment.

Il 1976 ha il CBS emess il film The Tenth Level. En quel gioga William Shatner in scienzià che realisescha in experiment cumparegliabel a quel da Milgram.

Il reschissur Henri Verneuil ha integrà l’experiment da Milgram en ses film I wie Ikarus da l’onn 1979. Il film tracta ils eveniments en connex cun in mazzament dal president en in stadi imaginar; apparentamain han ins fatg parallelas cun l’attentat sin John F. Kennedy.

Il film documentar tudestg Abraham – Ein Versuch è vegnì creà il 1970 al post da perscrutaziun per la psicopatologia e psicoterapia da la Societad Max Planck a Minca. El copiescha opticamain tut ils detagls da l’experiment da successiun manà tras en Germania. L’emissiun ha procurà per discussiuns gist en connex cun l’istorgia da la Germania.

L’onn 1986 ha il musicist Peter Gabriel registrà ina chanzun cun il titel We Do What We’re Told (Milgram’s 37).

Il film curt premià Atrocity (2005) imitescha l’experiment.

En la seria Malcolm Mittendrin vegn realisà in experiment sumegliant. I vegn renvià a l’experiment da Milgram.

Il 2008 demonstrescha ProSieben en l’episoda Das Böse – steckt der Teufel in jedem von uns? da la retscha Galileo Mystery tranter auter l’experiment da Milgram.

La primavaira dal 2009 ha la televisiun franzosa repetì e registrà l’experiment cun duvrar l’‹autoritad da la televisiun› empè da la scienza en il rom d’ina show giugada. Il film da Christophe Nick è vegnì emess per l’emprima giada en il program da saira (cun la remartga: betg adattà per uffants sut 12 onns) ils 18 da mars 2010 sin l’emettur France 2. Al film è suandada ina runda da discussiun. En l’experiment a la televisiun han 80 pertschient dals participants dà il pli aut chastì.

Litteratura

• Stanley Milgram: Behavioral study of obedience (datoteca da PDF; 729 KB). En: Journal of abnormal and social psychology. Lancaster Pa 67,1963, 371–378.
• Stanley Milgram: Obedience to Authority. An Experimental View. Harper, New York 1974, 1975. ISBN 0-06-131983-X (tud. Das Milgram-Experiment. Zur Gehorsamsbereitschaft gegenüber Autorität. Reinbek bei Hamburg 1974, (14avla ediziun, 1997) ISBN 3-499-17479-0
• Stanley Milgram: The Perils of Obedience. Abridged and adapted from Obedience to Authority. En: Harper’s Magazine. 1974. Model:ISSN
• Diana Baumrind: Some thoughts on ethics of research, after reading Milgram’s ’Behavioral study of obedience. En: American Journal of Psychology. University of Illinois Press, Champaign Ill 1964,19, 421–423. Model:ISSN
• Thomas Blass: Obedience to authority. Current perspectives on the Milgram paradigm. Erlbaum, Mahwah NJ 2000. ISBN 0-8058-2737-4
• Thomas Blass: The Man Who Shocked the World – The Life and Legacy of Stanley Milgram. Basic Books, New York 2004. ISBN 0-7382-0399-8
• Erich Fromm: Anatomie der menschlichen Destruktivität. Rowohlt, Reinbek 1985, 1969. ISBN 3-499-17052-3
• Stefan Kühl: Ganz normale Organisationen. Organisationssoziologische Interpretation simulierter Brutalitäten. En: Zeitschrift für Soziologie. Lucius & Lucius Verl.-mbH, Stuttgart 2005, H 2. Model:ISSN
• Steven Schwartz: Wie Pawlow auf den Hund kam…. Beltz Psychologie heute. Heyne, Minca 1993. ISBN 3-407-85102-2
• Alfred W. McCoy: Foltern und Foltern lassen. 50 Jahre Folterforschung und -praxis von CIA und US-Militär. Translatà da l’american dad Ulrike Bischoff. Zweitausendeins, Frankfurt a.M. 2005, pp. 44–47. ISBN 3-86150-729-3
• Stefan Mühlbauer: Die Rechtsprechung des Bundesgerichtshofs zur Tötungshemmschwelle. Dissertaziun Uni Heidelberg, Münster 1999. ISBN 3-8258-4183-9 (cuntegna in’analisa detagliada dals princips giuridics deducids dal Tribunal federal da cassaziun da la Germania areguard la retegnientscha da mazzar per intenziun a maun dals resultats e da las conclusiun da l’experiment da Milgram)

Colliaziuns

 Commons: Experiment da Milgram – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio

• Film per l’instrucziun inscenà (englais, vus duvrais il Windows Media Player)
• Artitgel davart l’experiment
• Abraham – Ein Versuch: Arbeitsmaterialien zum Film: Rapport detaglià davart il tema (pdf) (173 kB)
• Florian Rötzer: Das Quälen von virtuellen Personen wird als real empfunden. Wissenschaftler haben das bekannte Milgram-Experiment in einer immersiven VR-Umgebung wiederholt; en: Telepolis dals 24 da december 2006
• «Bitte fahren Sie fort», artitgel davart l’experiment da Milgram en: NZZ Folio 10/01
• Das Milgram-Experiment wurde wiederholt – mit ernüchterndem Ergebnis. Der Spiegel: So leicht werden Menschen zu Folterknechten;Deutsches Ärzteblatt: Milgram ‹lite›: Menschen weiter zur Folter bereit