Il baroc en terra rumantscha
Il temp baroc
modifitgarIl temp baroc che dura tar nus circa dal 1600 fin al 1750, entschaiva cun ils scumbigls grischuns che correspundan a la Guerra da trent'onns en l'Europa (1618-48). Las relaziuns e tensiuns politicas èn influenzadas e dirigidas dals eveniments sin ils champs da guerra ed a las curts secularas ed ecclesiasticas. Famiglias aristocratas sco ils Plantas, Salis ed auters, pia l'uvestg da Cuira ed ils avats claustrals, fan valair lur influenza politica.
Il carstgaun baroc
modifitgarIl carstgaun baroc era attatgà a las bellas chaussas, als bains da quest mund. El giudeva tut il bel ed il bun ed aveva senn per fessas, perdunanzas e baterladas e per furmas pompusas. El sa participava a la cuminanza profana e religiusa (battens, perdunanzas e tschaivers, divertiments e festas). Sper il plaschair da viver datti dentant er ina gronda tema da la mort.
Ils sulets che scrivevan cudeschs da quel temp eran ils prers e plevons.
La part evangelica disponeva da plevons rumantschs per l'entir territori. La gronda part da quels vegniva da l'Engiadina bassa. Per la part catolica existeva ina mancanza da prers anc a l'entschatta dal 17avel tschientaner. L'emprim agid effectiv vegn dals paders chaputschins e pli tard dals benedictins. Els han gidà las plaivs durant lung temp.
Il basegn da sa preschentar e da preschentar auters en l'art n'ha betg mo stimulà l'art tar baselgias, vuts, altars, maletgs e paramenta sacrala, mabain era promovì represchentaziuns dramaticas, passiuns, dretgiras nauschas e sauts dals morts. Il baroc ha stgaffì uschia ina ritga vita culturala.
Funtaunas
modifitgar- Deplazes G., Funtaunas, Istorgia da la litteratura rumantscha per scola e pievel, tom 2, Lia rumantscha, Cuira, 1988, 39-40