Romana

Questa pagina è scritta en sursilvan.

Romana ei in roman da Leontina Lergier-Caviezel.

Resumaziun

La buoba Romana crescha si en in pign vitg cun sia famiglia. En scola ha ella breigias da leger e scriver. Suenter in emprendissadi da vendidra el marcau anfla ella ina plazza giu Turitg ed empren d’enconuscher Thomas. Thomas ei 9 onns pli vegls ch’ella e student d’architectura. Suenter cuort temps va el a star en la pintga habitaziun da Romana. Pli tard, cun aunc buca vegn onns, vegn ella en speronza ed aschia ston Thomas e Romana maridar. Cuort suenter che lur buoba Ursina ei naschida, entscheiva Thomas a luvrar sco architect. Lur casa vegn memia pintga e la giuvna famiglia trai en ina pli gronda casa. Romana vegn sil suenter puspei en speronza, piarda denton igl affon aunc avon la naschientscha. Thomas ha ussa in agen biro d’architectura cun ina conluvrera. Ei cuoza buca ditg, ed el ha ina affera cun quella conluvrera Ursi. La relaziun denter Romana e Thomas vegn adina mendra, els sescognan bunamein mo pli. Suenter haver finiu la scola entscheiva Ursina a fa la matura. Denton interrumpa ella la scola e va els Stadis Uni per far ina scola d’art. Els Stadis Uni s’inamurescha ella en in um ch’ei 20 onns pli vegls ch’ella. Romana resta anavos persula. Thomas ha bandunau ella ed ei ius en vacanzas cun Ursi. Tuttenina iterrumpa Ursina il contact cun ils geniturs ed ins auda nuot pli dad ella. Aschia croda Romana en ina ruosna ed entscheiva a beiber alcohol e lavura bia. Thomas mida trasora amitga, sia pli nova ha num Silvia. Era Romana ei s’inamurada, numnadamein en siu schef Jean-Luc. Ensemen han els in’intensiva amicezia, denton sedecida Jean-Luc per sia dunna e banduna puspei Romana. Suenter liung temps audan Thomas e Romana puspei enzatgei da lur feglia Ursina. Ella ei en in spital a Berlin pervia da problems cun drogas. Thomas va per ella ed Ursina vegn anavos e fa curas encunter las drogas. Romana ei leda che sia feglia ei puspei turnada, denton cuort suenter vegn la nova che Romana hagi cancer. L’emprema cura resta senza success e Romana decida da guder la veta che resta ad ella. Thomas schenghegia ad Ursina ed ad ella vacanzas el Maroc. La relaziun denter mumma e feglia vegn puspei pli stretga e suenter il retuorn a casa miera Romana.

Ursina raquenta da New York. Leu haveva ella empriu d’enconuscher Mel, ed entras lezza Steve, ch’era ella scena da fiastas, drogas e sectas. Suenter cuort temps ei Ursina s’inamurada da Steve. Cun Mel ha ella denton interrut il contact, perquei che Mel haveva sentiu che Steve e la glieud en quella scena eran buca buns per ellas duas. In onn pli tard ha era Ursina sentiu che quella scena era buca il dretg per ella. Ella ei intervegnida ch’ella era en ina secta e che Steve era gia maridaus, numnadamein cun Samantha, perquei ha ella decidiu da fugir. In di, cura ch’ella haveva da repartger pupials, ha ella priu la caschun ed ei fugida tier Mel. Lezza ha priu si Ursina e gidau ad ella. Ursina ha denton tratg a nez la fidonza da Mel ed ha engulau caussas da Mel per vender. Culs daners ha ella cumprau drogas. Mel ha buca fatg liungas ed Ursina ha stuiu ir. Per saver cumprar drogas ha ella vendiu siu tgierp. Zacu han ils raps per saver sgular en Germania tunschiu. Cuort suenter ha ella stuiu ir el spital pervia dallas consequenzas dallas drogas ed ei lu turnada a casa. Igl entir temps cura che Ursina e Romana eran ensemen ha Ursina buca ughegiau da raquintar alla mumma tgei ch’era schabegiau els Stadis Uni.

Ursina ei ussa cuntenza e s’inamurada en Dominik.

Messadi dil text: El cudisch vegn mussau co la glieud ei vegnida cunfruntada culs problems dad ozildi (drogas, prostituziun,…). Avon ca. 50 onns eran quels problems aunc buc aschi enconuschents alla populaziun els vitgs ordeifer ils marcaus.

Persunas

Caracterisaziun e descripziun dallas persunas prinzipalas:

Romana

• ella ei buca la pli perderta; ella ei naiva
• vesa il bien els carstgauns
• vegn tratga a nez dils concarstgauns
• ella carezia la famiglia
• ella ha nuot da dir, perquei ch’ella viva en in mund, nua ch’ils umens camondan
• ella ei fetg religiusa

Thomas

• l’entschatta eis el in marsch giuven senza daners, denton alla fin procura el per ils raps
• ha negin respect visavi Romana, ha afferas
• Ursina ei tut per el
• el ha pregiudezis viers ils Romontschs

Ursina

• vegn puppergnada dil bab, survegn tut quei ch’ella vul
• va ell’America e fa gronds sbagls
• interrumpa il contact culs geniturs
• fallida scena, vegn en contact cun drogas, prostituziun, fiastas, e.a.v.
• sepeglia puspei, veta regulada
• il davos puspei ina buna relaziun cun la mumma

Temps

Denter l’entschatta e la fin dil cudisch vegnan circa 50 onns tractai. Ils onns cura che Romana era aunc ina buoba giuvna eran aunc tradiziunals. Ils umens havevan da cumandar, ins mava mintga dumengia en baselgia, als geniturs ni scolasts vegneva buca cunterdetg, e.a.v. La fin dil cudisch muossa nies mund “modern”. Denteren schain mo 50 onns e tuttina ei ina massa semidau en quei temps.

Lungatg

Il lungatg ha buca ina gronda influenza sil cudisch. El ei sempels aschia sco igl entir text. Elegius eis el ideal per quei cudisch. Ei setracta d’in “modern” lungatg cun plaids engles. Denteren vegn era scret aschia sco il code elevau. Quei dat era ina certa realitad agl’entir cudisch. Discuors directs ein plitost rars.

Il raquentader ei ella tiarza persuna e sa tut quei ch’ils caracters patratgan.