Serenera

Tar ina serenera sa tracti d’in implant tecnic per nettegiar aua persa. La serenaziun succeda en plirs stgalims: L’emprim vegn l’aua nettegiada a moda mecanica. Qua vegnan retegnidas las particlas ch’èn pli grevas u pli levas che l’aua. Alura suondan la serenaziun biologica e chemica (ch’èn per ordinari colliadas ina cun l’autra en la medema part da l’implant). En la serenaziun biologica decumponan micro-organissems il material organic sco per exempel las fecalias. En la serenaziun chemica vegn allontanada la gronda part dal fosfat. Tschertas sereneras han anc in ulteriur stgalim: En quel cula l’aua tras in filter che retegna er las particlas las pli pitschnas.

Grond implant da serenaziun en vischinanza da Kiel (Germania)

Schema d’ina serenera: stgalim mecanic (sisum), stgalim biologic (amez), tractament final e dismessa da la glitta (giudim)

Introducziun

Gia dapi daditg n’è la purificaziun natirala dals auals, flums e lais betg pli abla da nettegiar tut l’aua tschuffa che l’uman producescha. Perquai han ins cumenzà a rimnar las auas en chanalisaziuns e manar quellas en sereneras, nua che l’aua tschuffa vegn nettegiada.

La tecnica da serenaziun è pli veglia che quai ch’ins pudess spetgar: L’emprima serenera en l’Europa continentala, quella da Frankfurt-Niederrad, datescha dal 1882. Ma pir cun la schientscha creschenta per dumondas da la protecziun da l’ambient han ils singuls pajais cumenzà a relaschar ina legislaziun cumplessiva davart la protecziun da l’aua ed ad adossar a las vischnancas l’obligaziun da liar tut ils abitadis e quartiers industrials a sereneras. En l’Europa Centrala è quai surtut succedì en il decurs da la segunda mesadad dal 20avel tschientaner.

Las singulas parts da l’implant

Ils singuls elements dal stgalim mecanic (survart) e dal stgalim biologic (sutvart) en survista

Stgalim mecanic

Las materias grossas vegnan allontanads cun rastels da l’aua persa (A, B).

En la sablunera (C) van las particlas tschuffas, per exempel glera e sablun, a fund.

Da la sablunera arriva l’aua en il batschigl da serenar primar (D). Las particlas finas tschuffas sfundran, autras sa rimnan a la surfatscha da l’aua (p.ex. grass, ielis). Ellas vegnan tschiffadas en in recipient spezial. I dat er sereneras che desistan da questa part da l’implant.

Stgalim biologic

En il batschigl revitalisant (G) transmidan bacterias, levon e bulieus il tschuf en glitta. Quest process basegna bler oxigen. Be per part ha er lieu in tractament anaerob (E) ed anoxic (F) en batschigls separads.

En il batschigl da serenar secundar (H) sa tschenta la glitta da bacterias, furmada en in batschigl revitalisant, sin il fund e vegn allontanada. La plipart da la glitta vegn pumpada enavos en il batschigl revitalisant.

Products finals e dismessa

A la fin cula l’aua nettegiada puspè en in’aua natirala, per exempel en in aual.

La glitta dal batschigl da serenar primar e quella restanta dal batschigl da serenar secundar vegnan savens transportadas en ina tur da smarschir (quai dovra damain spazi). Il gas che vegn producì po vegnir utilisà per stgaudar u per producir electricitad.

Fin l’entschatta dal 21avel tschientaner duvrav’ins la glitta restanta per fertilisar ers e prads. Ozendi è quai scumandà: La glitta da serenera cuntegna metals grevs ed autras substanzas nuschaivlas e sto perquai vegnir brischada.

Ils process da nettegiament

Serenaziun mecanica

L’aua persa ch’arriva or da la chanalisaziun en la serenera cula l’emprim tras in rastè. Quel retegna il material gross sco per exempel palpiri. Lura suonda la sablunera che retegna crappels. Suenter cula l’aua en il separader da grass e d’ieli che allontanescha las substanzas che nodan en l’aua. A la fin da la serenaziun mecanica arriva l’aua en il fossal da serenar primar. Qua vegnan deponidas ulteriuras particlas. La glitta giufuns vegn manada en la tur da fermentaziun. Là fermentescha questa glitta e sa mida en glitta da serenera e gas combustibels.

Serenaziun biologica

Batschigl revitalisant (davantvart) cun apport d’oxigen

Per decumponer las particlas organicas dovr’ins ils reducents. I dat duas metodas da serenaziun biologica. Il fossal da glitta activa cuntegna pitschnas floccas da glitta cun bacterias, vorticellas e rodettas. Quests animalets sa nutreschan d’aua malnetta. Questa metoda da nettegiar l’aua dovra bler oxigen. Perquai ston ins adina pumpar aria en il fossal da glitta activa. L’indriz da daguttar consista d’in recipient radund cun crappa da la grondezza d’in pugn. Questa crappa è surtratga cun ina rasada da bacterias e d’auters reducents. L’aua malnetta vegn squittada sur l’indriz da daguttar e cula plaun engiu. Suenter la serenaziun biologica cuntegna l’aua anc glitta da bacterias. Quella sa depona en il fossal da serenar secundar. Ina part da la glitta po vegnir reutilisada.

Serenaziun chemica

En sereneras cun fossal da glitta activa (= per lunschor la gronda part da las sereneras en l’Europa Centrala) è la serenaziun chemica colliada cun la biologica. En sereneras cun indriz da daguttar succeda la serenaziun chemica avant la serenaziun biologica. Tar la serenaziun chemica agiuntesch’ins chemicalias che lian il fosfat en l’aua. Sin la surfatscha da l’aua sa furman floccas ch’ins sto allontanar.

Filters

Suenter che l’aua è vegnida serenada en moda mecanica, biologica e chemica n’è ella anc adina betg netta. Las davosas contaminaziuns pon ins mo retegnair cun filters fitg chars. Avant che l’aua cula tras il filter, pon ins agiuntar chemicalias. Quellas fan che las particlas malnettas fitg pitschnas s’enquaglian e vegnan retegnidas dal filter (filtraziun da flocculaziun).

Valurs da contaminaziun

Differents stadis da tractament da l’aua (da sanester a dretg): fin dal tractament mecanic, batschigl revitalisant, fin dal tractament biologic, aua da baiver

• Grazia a las sereneras vegn l’aua persa contaminada bain nettegiada avant ch’ella vegnia puspè dirigida en auals e flums. Nettegiar aua persa è però ina lavur fitg intensiva e chara. Igl è perquai meglier d’evitar tant sco pussaivel l’aua persa.

• Ina serenera n’è betg ina sadella da rument: vanzadiras da cuschina, substanzas betg u mal decumponiblas ston vegnir dismessas separadamain. Il medem vala er per colurs, products cosmetics, medicaments e chemicalias (cf. sutvart).

• Betg tut l’aua contaminada che l’uman producescha arriva en la serenera. En l’agricultura duess ins perquai far attenziun da betg fertilisar il terren sper l’aua.

• Betg tut las substanzas ch’arrivan en la serenera pon vegnir allontanadas cumplettamain. Tar quellas tutgan per exempel restanzas da medicaments ch’ins dovra en il mintgadi, sco l’antibiotica e la pirla. En pli èsi scumandà da contaminar las auas cun chemicalias u cun auters liquids toxics; quels vegnan rimnads separadamain.

• Da sereneras derivan radund 25 % dal microplastic primar che curra en ils oceans. Tge effects che quai po avair sin il ciclus da la materia sche invertebrats sco glimajas u giombers mangian las pitschnas parts da plastic n’è anc betg perscrutà suffizientamain.

Litteratura

• Die Bündner Kläranlagen. 40 Jahre Gewässerschutz 1959–1999. (Ed. Uffizi per l’ambient). Cuira 1999.

Colliaziuns

 Commons: Sereneras – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio

• klärwerk.info – infurmaziuns actualas en connex cun la serenaziun
• Verband Schweizer Abwasser- und Gewässerschutzfachleute: Verfahrenstechnik Mikroverunreinigungen – micropoll.ch
• Dresdens virtuelle Kläranlage, sin: stadtentwaesserung-dresden.de
• Historische Kläranlage Frankfurt, sin: frankfurt360.de