Wikipedia

Sindicat

In sindicat è in’associaziun da lavurants – ch’èn per ordinari en relaziun d’engaschament – cun l’intent da far valair lur interess economics, socials e culturals. Igl existan sindicats regiunals e naziunals per singulas branschas, ma er sindicats gronds ch’èn resortids da la fusiun da plirs sindicats (cun l’intenziun d’avair dapli forza politica sin plaun naziunal) ed uniuns da sindicats internaziunalas.

Demonstraziun sindicala a Costa Rica (2011)

Incumbensa ed interess modifitgar

 
Illustraziun dal 1917 che simbolisescha la forza da las associaziuns sindicalas

Ils sindicats èn per gronda part resortids dal moviment da lavurants europeic. Dapi l’entschatta èn els s’engaschads a favur da pli autas pajas, meglras cundiziuns da lavur, dapli dretg da cundecisiun, per la reducziun dal temp da lavur e per part er per ina midada fundamentala da la societad. Sco partenaris da tractativas da las associaziuns dals patruns stipuleschan ellas per exempel contracts collectivs; per quest intent mainan els cumbats da lavur, sche necessari er cun agid da chaumas e boicots. En l’interess da lur commembers sa stentan ils sindicats persuenter ch’ina uschè gronda part dals gudogns da l’interpresa sco pussaivel vegnian repartids sco paja u impundids per meglierar las cundiziuns da lavur dals lavurants. La direcziun da l’interpresa represchenta da l’autra vart ils interess dals possessurs ed acziunaris; quels vulan surtut realisar auts gudogns, e quai per l’ina sco pajament da dividenda e per l’autra en furma da novas investiziuns en il manaschi. Damai ch’i na dat objectivamain nagina repartiziun ‹correcta› u ‹optimala› dal gudogn, è la dumonda co impunder quel adina er ina dumonda da pussanza, la quala las duas partidas giuditgeschan per ordinari – pervi da lur differenta situaziun d’interess – differentamain. Sindicats ston da princip er avair en egl in bun svilup da lur manaschis – per che quels possian concurrer sin il martgà – e sa stentan perquai er els per novas investiziuns. Pervi da questa stretga colliaziun cun ils interess dals impressaris n’èn els mai stads uschè radicals sco las partidas da lavurants dal 19avel tschientaner. Facticamain cumbattan ils sindicats savens per mantegnair lur sectur er sche quel n’è economicamain betg pli rentabel. Represchentants dals sindicats èn savens er participads en cussegls da surveglianza – che vegnan finanziads dals patruns – a la controlla da la direcziun. Emploiads dal cader superiur vegnan considerads sco part da la direcziun ed èn perquai savens betg commembers d’in sindicat.

Basa economica modifitgar

Sindicats argumenteschan savens per lur posiziuns a basa da models da creschientscha orientads a la dumonda: Las pretensiuns da paja – uschia vegn fatg valair – procurian per la redistribuziun almain da l’avanzament da la productivitad; quai mantegnia intacta la capacitad da cumpra da las massas e garanteschia uschia in consum stabil.

Surtut economs d’orientaziun neoclassica dumondan suenter in model dal temp da lavur flexibel; ils sindicats però s’engaschan savens per autras furmas da regulaziun. Critichers reproschan perquai als sindicats da flaivlentar la plazza economica indigena. Per ils economs dals sindicats percunter – ch’èn tradiziunalmain plitost aderents dal Keynesianissem – è la crisa sin il martgà da lavur però surtut d’attribuir al fatg che l’augment da productivitad na vegnia betg repartì a moda eguala sin tut las parts da la societad; perquai na saja il martgà betg abel da recepir il potenzial da producziun augmentà (dumonda sin il martgà naziunal). Ils sindicats pretendan che las expensas per las pajas na sajan betg memia autas, mabain memia bassas.

 
Chauma ad Oslo (2012)

Adversaris da quest puntg da vista dian che autas tariffas da paja per ura sajan in impediment gist per talas interpresas che sajan ablas da spustar lur producziun en pajais cun bassas pajas. Da l’autra vart pon er las relaziuns en pajais cun bassas pajas sa midar spert: En China creschan las pajas per part fin a diesch procent l’onn. Ils Chinais sezs spostan parts da lur producziun en il Vietnam ed a Myanmar.

In auter exempel èn las numerusas ovras da l’industria d’autos en l’Europa da l’Ost che pon dar l’impressiun ch’i svaneschian sin quest sectur adina dapli plazzas en l’Europa dal Vest. Facticamain è il dumber d’emploiads en la branscha d’autos però creschì p.ex. en Germania. Sco en blers auters cas sa lascha er argumentar qua, cun accentuar dapli baud quai e baud tschai aspect, tant a favur dal puntg da vista dals sindicats sco er a favur da la cuntraposiziun.

En tutta cas pon ins constatar ch’ils sindicats gidan a sbassar ils custs da conflicts, uschia ch’els attribueschan a stgaffir a l’economia in fundament stabil. Quai vala surtut per ils pajais, en ils quals ils sindicats èn integrads en tala moda en la politica economica ch’i dat relativamain darar chaumas.

Incumbensa sociopolitica dals sindicats modifitgar

En il decurs dal suenterguerra èsi reussì als sindicats d’er vegnir renconuschids sco represchentants generals dals interess politics ed instituziunals da la populaziun che lavura. Uschia han quels surpiglià adina dapli incumbensas che n’èn betg liadas directamain a l’intent primar da las associaziuns (p.ex. sin il champ social). E represchentants dals sindicats èn er daventads pli e pli preschents en gremis a l’intern dals manaschis (cussegls da surveglianza) ed en la politica naziunala (parlaments etc.). En il Bundestag en Germania èn stads en media ils ultims decennis tranter 40 e 60 % dals deputads commembers d’in u l’auter sindicat.

Grad d’organisaziun modifitgar

In impurtant indicatur areguard la forza economica e politica d’in sindicat furma la procentuala da lavurants d’ina branscha ch’è organisada a moda sindicala. Sco autras organisaziuns ed uniuns èn er blers sindicats stads pertutgads ils ultims decennis d’ina sperdita marcanta da commembers. Sco motivs vegn tranter auter fatg valair l’individualisaziun progredenta e la diminuziun da plazzas da lavur en l’industria a favur dal sectur da servetschs. La tabella qua sutvart cumpiglia intgins pajais da l’Occident che mussan cleramain questa tendenza negativa, ma er auters cas che mussan tuttavia er il trend cuntrari. En pli resorta da la glista ch’il grad d’organisaziun na po betg be variar da branscha tar branscha, mabain er da pajais tar pajais.

 
Preschientscha sindicala al marsch dal prim da matg a Tokyo (2011)
Grad d’organisaziun en intgins pajais occidentals[1]
Pajais 1960 1980 2000
Svezia 70,7 78,2 81,9
Finlanda 29,3 70,0 79,0
Danemarc 60,2 77,5 81,7
Belgia 40,7 56,6 58,0
Norvegia 51,6 54,1 54,3
Irlanda 43,8 55,3 38,5
Austria 57,8 50,8 35,3
Italia 22,2 44,4 31,0
Gronda Britannia 43,5 52,2 29,5
Germania 34,2 33,6 21,6
Giapun 32,2 30,3 21,5
Pajais Bass 41,0 32,4 22,3
Stadis Unids 28,9 21,1 13,5
Frantscha 19,2 17,1 9,0

Svilup istoric modifitgar

 
Avertiment d’ina chauma a Londra (1873)

I suonda in sguard a l’istorgia dals sindicats, e quai cun preschentar a moda exemplarica aspects da lur svilup a basa d’intgins pajais da l’Occident.

Gronda Britannia modifitgar

En la Gronda Britannia ha l’industrialisaziun gia cumenzà a la fin dal 18avel tschientaner; il stadi agrar da fin qua è sa transfurmà pli e pli. Ils mastergnants eran a l’entschatta anc organisads en gildas; en il decurs da la revoluziun industriala èn alura sa sviluppadas trade unions u labour unions che stattan a l’entschatta dals sindicats odierns. Ina decisiun istorica ha furmà la renconuschientscha formala dals sindicats tras il stadi l’onn 1872. Quai è per l’ina stà in impurtant pass sin la via da la democratisaziun en general, per l’autra ha quai gì per consequenza ch’ils sindicats britannics n’èn betg s’organisads en furma da partida per cuntanscher finamiras politicas fundamentalas. Èn auters stadis pli repressivs èn partidas da lavurants uschia sa fatgas valair bundant pli baud ch’en il pajais d’origin da l’industrialisaziun per propi (nua ch’è sa furmada pli tard la Labour Party).[2]

Belgia modifitgar

L’emprim sindicat (Vakbond) en Belgia han fundà l’onn 1842 ils tipografs a Brüssel. Cun ca. 80 % da tut las persunas occupadas enconuscha la Belgia in dals pli auts grads d’organisaziun sindicala da tut l’Europa. Ils sindicats surpiglian qua er incumbensas da la cassa da dischoccupaziun.

Svezia modifitgar

En Svezia èn ils sindicats sa furmads sco part integrala dal moviment da lavurants. Las emprimas uniuns sindicalas èn sa sviluppadas tenor model britannic e tudestg durant ils onns 1870. Vers il 1880 hai dà ina gronda unda da chaumas a Norrland. Questas chaumas ch’èn vegnidas abattidas cun forza militara, han mussà il basegn da stgaffir in’organisaziun unitara. Il 1898 èn ils sindicats s’unids sut la Landsorganisationen i Sverige sco organisaziun tetgala.[3]

Stadis Unids modifitgar

 
Schuldads americans en acziun cunter demonstrants da la Labor Union (1912)

En ils Stadis Unids n’èn ils sindicats betg sa sviluppads sco en l’Europa per motivs da cumbat da classa, mabain surtut sco cuminanza da protecziun cunter emigrants e lavurants betg organisads. Ils sindicats americans vesevan sasezs a la fin dal 19avel tschientaner sco cuntrapais als cartels d’interpresas, quasi sco ‹cartels da pajas› che surpiglian entaifer il sistem chapitalistic la rolla dal furnitur da forza da lavur e che sa stenta en l’interess da ses commembers da vender quella uschè char sco pussaivel. L’emprim sindicat american è stada la National Labor Union (NLU) ch’è vegnida fundada il 1866 e ch’è sa stentada a favur da l’introducziun dal di da lavur dad otg uras. Gia il 1869 è suandada la Knights of Labor ch’aveva gia vers la fin dal tschientaner fin a 700 000 commembers. Suenter las guerras mundialas èn ils sindicats americans sa sviluppads a moda programmatica adina pli fitg en direcziun d’ina represchentanza cumplessiva da tut ils lavurants. Dapi ils onns 1980 è l’influenza dals sindicats però tschessada cuntinuadamain.

Situaziun actuala en Svizra modifitgar

En Svizra è oz radund mintga quarta persuna occupada commembra d’in sindicat. Cumpareglià cun l’entira Europa dal Vest è quai plitost pauc. L’onn 2004 èn l’Uniun sindicala svizra, il Sindicat per industria, artisanadi e servetschs, la Federaziun svizra dals lavurers da commerzi, dal traffic e da victualias ed intgins sindicats pli pitschens s’unids a l’Unia; cun radund 200 000 commembers e bunamain 100 secretariats furma quella per lunschor il pli grond sindicat en Svizra.

Annotaziuns modifitgar

  1. ↑ Funtauna: Ebbinghaus, p. 196, en: Schroeder-Weßels: Die Gewerkschaften in Politik und Gesellschaft der Bundesrepublik Deutschland. 2003; Anke Seifert, Claudia Breisa: Deutsche Gewerkschaften im Wandel der Zeit. Grin Verlag für akademische Texte, 2005.
  2. ↑ Cf. Stefan Berger: Ungleiche Schwestern. Die britische Labour Party und die deutsche Sozialdemokratie im Vergleich 1900–1931. Bonn 1997, p. 43s.
  3. ↑ Anders Kjellberg e Christian Lyhne Ibsen (2016): Attacks on union organizing: Reversible and irreversible changes to the Ghent-systems in Sweden and Denmark, en: Trine Pernille Larsen ed Anna Ilsøe (ed.)(2016) Den Danske Model set udefra – komparative perspektiver på dansk arbejdsmarkedsregulering, Copenhagen: Jurist- og Økonomforbundets Forlag.

Litteratura modifitgar

  • Gewerkschaften. En: Aus Politik und Zeitgeschichte. 13–14/2010.
  • Stefan Berger (ed.): Gewerkschaftsgeschichte als Erinnerungsgeschichte. Der 2. Mai 1933 in der gewerkschaftlichen Erinnerung und Positionierung nach 1945. Klartext, Essen 2015, ISBN 978-3-8375-1580-0.
  • Valérie Boillat, Bernard Degen, Elisabeth Joris, Stefan Keller, Albert Tanner, Rolf Zimmermann (ed.): Vom Wert der Arbeit. Schweizer Gewerkschaften – Geschichte und Geschichten. Rotpunktverlag, Zürich 2006.
  • Peter Bremme, Ulrike Fürniß, Meinecke (ed.): Never work alone. Organizing – ein Zukunftsmodell für Gewerkschaften. VSA-Verlag, Hamburg 2007.
  • Gary N. Chaison: Unions in America. 2005, ISBN 0-7619-3034-5.
  • F.U. Berlin: Gewerkschaftshandbuch. 1997.
  • Jochen Gollbach: Europäisierung der Gewerkschaften. 2005, ISBN 3-89965-126-X.
  • Thomas Haipeter, Klaus Dörre (ed.): Gewerkschaftliche Modernisierung. VS Verlag, Wiesbaden 2011, ISBN 978-3-531-17753-3.
  • Juri Hälker, Vellay Claudius (ed.): Union Renewal. Gewerkschaften in Erneuerung. En: Texte aus der internationalen Gewerkschaftsforschung. Edition der Hans-Böckler-Stiftung, 2006.
  • Wolfgang Kowalsky, Peter Scherrer (ed.): Gewerkschaften für einen europäischen Kurswechsel. Westfälisches Dampfboot, Münster 2011.
  • Robert Lorenz: Gewerkschaftsdämmerung. Geschichte und Perspektiven deutscher Gewerkschaften. transcript, Bielefeld 2013, ISBN 978-3-8376-2286-7.
  • Walther Müller-Jentsch: Soziologie der Industriellen Beziehungen. Eine Einführung. Campus, Francfurt a.M. 1997.
  • Walther Müller-Jentsch: Gewerkschaften und Soziale Marktwirtschaft seit 1945. Reclam, Stuttgart 2011.
  • Philip Yale Nicholson: Die Geschichte der Arbeiterbewegung in den USA. vorwaerts buch, 2006, ISBN 3-86602-980-2.
  • Rob Sewell: In the Cause of Labour: A History of the British Trade Unions, 1792–2003. Well Red Publications, 2003, ISBN 1-900007-14-2.
  • Hans-Wolfgang Platzer: Europäisierung der Gewerkschaften: Gewerkschaftspolitische Herausforderungen und Handlungsoptionen auf europäischer Ebene – Perspektiven gemeinsamer Politik mit der Sozialdemokratie. PDF 150 KB, Friedrich-Ebert-Stiftung, 2010.
  • Werner Rügemer, Elmar Wigand: Die Fertigmacher. Arbeitsunrecht und professionelle Gewerkschaftsbekämpfung. PapyRossa, Cologna 2014, ISBN 978-3-89438-555-2.
  • Hans Rühle, Hans-Joachim Veen (ed.): Gewerkschaften in den Demokratien Westeuropas. 2 toms, Schöningh, Paderborn e.a. 1983.
  • Tom 1: Frankreich, Italien, Spanien, Portugal, Griechenland (= Studien zur Politik, tom 7). ISBN 3-506-79307-1.
  • Tom 2: Grossbritannien, Niederlande, Österreich, Schweden, Dänemark (= Studien zur Politik, tom 8). ISBN 3-506-79308-X.

Colliaziuns modifitgar

  Commons: Sindicats – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio
Da "https://rm.wikipedia.org/w/index.php?title=Sindicat&oldid=160365"