Utilisader:Mesoscaph/Cudeschs/Linguas dal mund/Grec

Nua discurran ins grec e quantas persunas discurran questa lingua? modifitgar

 
Territori da derasaziun dal grec modern
 
Exempel d'in text en grec vegl (cumenzament da l'‹Ilias› da Homer)

Grec vegn surtut discurrì en Grezia ed en la Cipra. Ma i dat anc auters pajais, nua che vivevan pli baud blers Grecs, en ils quals èn sa mantegnidas fin oz minoritads grecas, sco per exempel la Bulgaria, l'Albania u la Tirchia.

Numerus Grecs han bandunà lur patria e vivan oz en auters pajais, nua ch'els tgiran vinavant lur lingua. Perquai la chatt'ins en tut ils pajais da l'Europa Centrala e dal Vest, en ils Stadis Unids, en l'Australia ed en divers stadis africans. Fin quatter milliuns umans discurran grec en regiuns nua che Grecs èn immigrads.

Tut en tut datti bundant 12 milliuns umans che discurran grec.

Tge scrittira dovra questa lingua? modifitgar

L'emprim han ils Grecs fatg diever da la scrittira lineara B e da la ‹scrittira da silbas cipriota› per nudar chaussas impurtantas. Dapi il 9avel tschientaner a.C. exista l'alfabet grec. La glieud che discurriva da lez temp grec ha emprendì l'alfabet dals Fenizians ed ha er utilisà quel per il grec.

Ma quest alfabet dals Fenizians possedeva be segns per consonants e na correspundeva betg propi a lur lingua. Perquai han ils Grecs prendì intgins bustabs fenizians dals quals els n'avevan betg da basegn ed han duvrà quels per ils vocals (A, E, I, O ed Y). Uschia han els inventà l'emprim alfabet cun agens segns per ils vocals.

Quest'invenziun è stada talmain utila ch'er auters pievels han creà sumegliants alfabets or dal grec, per exempel ils Romans ch'han sviluppà l'alfabet latin che nus duvrain oz per il rumantsch, tudestg, englais etc. L'emprim aveva mintga citad en Grezia ses agen alfabet, ma suenter blers tschient onns èn ins sa cunvegnids ad in.

Uschia vesan or ils bustabs da l'alfabet grec:

Bustabs gronds: Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ ΛΜΝ Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Bustabs pitschens: α β γ δ ε ζ η θ ι κ λ μ ν ξ ο π ρ σ τ υ φ χ ψ ω

Vitiers vegn anc il bustab pitschen ς. Quel vegn duvrà a la fin d'in pled al lieu da σ. Ils bustabs pitschens èn vegnids inventads pir bler pli tard, per simplifitgar il scriver sin papirus e pergiamina.

Igl exista er ina scrittira a maun, tar la quala ils bustabs vegnan colliads in cun l'auter sco tar nus. En scolas ordaifer la Grezia, en las qualas ins emprenda be grec vegl, n'è questa varianta però betg en diever.

Tge savain nus davart l'istorgia da questa lingua? modifitgar

Davart l'istorgia dal grec savain nus dapli che davart quella da mintg'autra lingua. Il motiv è ch'ils Grecs han cumenzà uschè baud a s'exprimer en lur lingua er en furma scritta. Uschia ha il Grec in'istorgia da bundant 3000 onns. Il grec vegl era ina fitg impurtanta lingua en l'antica. Blers impurtants cudeschs da quel temp èn sa mantegnids e vegnan anc legids oz, er en scola. Er blers pleds en nossas linguas modernas derivan atgnamain dal grec vegl, sco ‹zoo›, ‹asfalt›, ‹ocean›, ‹stadion›, ‹alfabet›, ‹labirint›, ‹teater›.

Il grec ch'ins discurriva dal temp da Jesus Cristus numn'ins koine. En questa lingua è vegnì scrit il Nov Testament. La lingua dals Grecs è sa sviluppada vinavant plaunsieu ed ha surpiglià pleds d'autras linguas dals pievels ch'han dominà per tscherts temps la Grezia, surtut dal talian e dal grec. Il grec odiern sa numna grec modern. Quel è anc vaira sumegliant al grec vegl, vegn però pronunzià auter.

Impurtants auturs ch'han scrit en grec vegl èn stads Homer ch'ha scrit l'Ilias e l'Odyssee, ils auturs da tocs da teater Aischylos, Sophokles ed Euripides, blers filosofs e scienziads sco Pythagoras, Platon ed Aristoteles.

Koine han scrit ils quatter evangelists Lucas, Matteus, Marcus e Gion.

Grec modern han per exempel scrit Dionysios Solomos, dal qual ina poesia è daventada l'imni naziunal: Χαῖρε, ὢ χαῖρε, Ἐλευθεριά! «Sajas bainvegnida, libertad!», u pli da nov Nikos Kazantzakis (‹Alexis Sorbas›) ed ils purtaders dal Premi Nobel da litteratura Giorgos Seferis (1963) ed Odysseas Elytis (1979).

Tge locuziuns pudessan esser utilas en questa lingua? modifitgar

 
Impressiun da l'insla Santorin

γειά σου – jassu – hallo, a revair, viva

γειά σας – jassas – hallo, a revair, viva (furma curtaschaivla)

καλημέρα – kalimera – bun di

καλησπέρα – kalispera – bun di (a partir da mezdi)

καληνύχτα – kalinichta – buna notg

ευχαριστώ (πολύ) – efcharistó (polí) – grazia fitg

παρακαλώ – parakaló – anzi

συγνώμη – signomi – perstgisa

εντάξει – endaxi – en urden

ναι – ne – gea

όχι – ochi – na

ίσως – issos – forsa