Acquisiziun d'ina segunda lingua

L’acquisiziun d'ina segunda lingua descriva il process co che vegn emprendida suenter l’emprima lingua ina segunda u ulteriura lingua. Tut tenor sut tge cundiziuns che la nova lingua vegn emprendida, differenzieschan ins tranter ‹segunda lingua› u ‹lingua estra›.

La tur da Babel – la diversitad da las linguas dal mund ha occupà l’uman da vegl ennà

La perscrutaziun tracta ils process ch’han lieu cun emprender ina nova lingua. Ultra da quai vegnan intercurids ils facturs e las premissas ch’influenzeschan l’acquisiziun a moda positiva u negativa. Dapi ils onns 1940 èn vegnidas sviluppadas en quest connex diversas teorias ed ipotesas.

Definiziun dal term

La noziun ‹segunda lingua› serva a designar la lingua ch’ina persuna emprenda suenter si’emprima lingua; a medem temp vegn il term er utilisà per la terza, quarta etc. lingua che la persuna emprenda. Schebain ins discurra d’ina segunda lingua ubain d’ina lingua estra dependa dal context en il qual la lingua vegn emprendida. Normalmain fan ins diever da l’abreviaziun L2 sco denominaziun generala tant per ina segunda lingua sco er per ina lingua estra. Ina terza lingua vegniss pia numnada L3 etc.

Ils scienziads discutan er davart la dumonda schebain l’acquisiziun da l’emprima lingua po esser in’acquisiziun dubla u traidubla (p.ex. sch’in uffant pitschen emprenda las linguas d’omadus geniturs sco emprima lingua). Ultra da quai divergeschan las opiniuns areguard la dumonda, a partir da tge vegliadetgna ch’ins discurra anc d’ina acquisiziun dubla da l’emprima lingua ed a partir da cura ch’ha lieu in’acquisiziun tempriva d’ina segunda lingua. En la gronda part da las teorias na discurr’ins en tutta cas a partir dal terz onn da vita betg pli d’in’acquisiziun da l’emprima lingua.

Differenza tranter segunda lingua e lingua estra

Il pli tgunsch vai sche la segunda lingua serva er a communitgar en la vita da mintgadi

La noziun ‹segunda lingua› vegn definida en la litteratura internaziunala a moda fitg differenta. En bleras ovras vegnan ils dus terms ‹segunda lingua› e ‹lingua estra› duvrads a moda sinonima. En la Scandinavia ed er en il territori da lingua tudestga fan ins però ina differenza tranter ils dus terms. Decisiv è il context, en il qual la nova lingua vegn acquistada. Vegn ina lingua emprendida sco lingua estra, alura ha quest’acquisiziun da la lingua lieu en rom d’in’instrucziun formala (p.ex. en scola). Perquai na dovra la persuna ch’emprenda la lingua per ordinari er betg quella en ses temp liber. Da l’acquisiziun d’ina segunda lingua discurr’ins percunter sche la lingua vegn emprendida entaifer la cultura respectiva. Quai è per exempel il cas sch’in Englais emprenda en l’Italia la lingua taliana. La differenza principala è pia da vesair en quai che la segunda lingua serva er a communitgar en la vita da mintgadi. La persuna ch’emprenda resenta en quest cas in pli grond basegn d’acquistar bunas enconuschientschas da la lingua. Ultra a questa communicaziun en il mintgadi po la persuna ch’emprenda er vegnir instruida en questa lingua.

Quai signifitga ch’ina gronda part da l’acquisiziun da la segunda lingua po avair lieu senza agids d’emprender. Vul ins pia esser terminologicamain correct, alura discurr’ins d’‹emprender linguas estras› e da s’‹acquistar segundas linguas›. Malgrà questas definiziuns e differenziaziuns èsi magari grev da differenziar cleramain tranter segunda lingua e lingua estra. Sco exempel po valair la situaziun da l’englais en il Danemarc. Ils scolars danais emprendan englais durant intginas lecziuns per emna en scola. Ma la lingua englaisa ha per bleras Danaisas e blers Danais anc tut autras funcziuns: L’englais vegn per exempel duvrà sco lingua uffiziala da bleras grondas interpresas internaziunalas. Er ina part da l’instrucziun ad intginas universitads ha lieu per englais. Ultra da quai sa servan blers scolars da l’englais er en il mintgadi, damai che tut las serias da televisiun etc. en lingua englaisa vegnan emessas en la lingua originala. Ils scolars emprendan l’englais pia en emprima lingia en scola, ma la lingua è er preschenta en lur mintgadi.

Premissas cognitivas, affectivas e socialas ch’influenzeschan l’acquisiziun d’ina segunda lingua

Influenza da l’emprima lingua

Tenor il stadi da perscrutaziun actual furma ina buna cumpetenza linguistica en l’emprima lingua (L1) ina buna cundiziun per emprender ina segunda lingua (L2). Vegn la lingua L1 però dominada be a moda pauc differenziada, po quai daventar in impediment per emprender ulteriuras linguas. L’emprima lingua influenzescha la chapientscha e la producziun d’ina segunda lingua, e quest’influenza po tut tenor sa mussar sco agid u sco impediment. Ord vista cognitiva vegn tratg a niz qua savida da la lingua L1 ch’è gia avant maun per pudair chapir e producir ina segunda lingua. I vegnan pia transferids elements u structuras d’ina lingua a l’autra (savens vegn perquai discurrì en quest connex da ‹transfer›). I n’ha però betg lieu be in transfer dad L1 tar L2: Er l’emprima lingua po vegnir influenzada tras l’acquisiziun d’ina segunda lingua.

Uschia pon sumeglientschas tranter l’emprima e la segunda lingua evocar tar l’emprendider in sentiment da famigliaritad. Per l’acquisiziun da la segunda lingua ha quai in effect positiv, damai che cuntegns enconuschents pon vegnir elavurads bler pli spert. Ins discurra perquai d’in transfer positiv. Cur ch’ins cumenza a discurrer ina segunda lingua, resortan en in’emprima fasa surtut las analogias fonologicas; pli tard vegnan plitost percepidas sumeglientschas semanticas. Parallelas tranter las duas linguas vegnan però percepidas sin tut ils nivels linguistics. Ma la percepziun da sumeglientschas tranter pleds da L1 e L2 po er manar a malchapientschas. Ins discurra en quest connex d’in transfer negativ che vegn er numnà interferenza. Semanticamain n’ha il pled englais ‹became› per exempel da far nagut cun il pled tudestg ‹bekam›. Ins discurra qua per ordinari da ‹false friends›.

Vegnan pia scuvertas tar l’acquisiziun d’ina segunda lingua structuras che sumeglian quellas da L1, sa lascha la nova lingua emprender bundant pli tgunsch. Linguas parentadas pretendan pia sulettamain da restructurar savida ch’è gia avant maun. Igl è però grev da vulair dumagnar la nova lingua sin in aut nivel, damai che la vischinanza tranter L1 e L2 promova interferenzas. È la distanza tranter duas linguas gronda, n’èn talas restructuraziuns betg pli pussaivlas. Linguas betg parentadas pretendan pia ina reorientaziun. Il process d’emprender la lingua è pli vast, surtut a l’entschatta, ma pli tard na vegn quel betg impedì tras eventualas interferenzas.

Facturs affectivs: motivaziun e tema

Tranter ils facturs affectivs che pon avair in’influenza sin l’acquisiziun da la segunda lingua èn surtut da numnar la motivaziun e la tema, damai che omadus influenzeschan decisivamain il success d’emprender e la spertadad, cun la quala la nova lingua vegn acquistada.

Motivaziun designescha la prontezza da lavurer per cuntanscher insatge, qua per acquistar ina lingua. A moda tant pli motivada ageschan ins, sche la finamira ch’ins vul cuntanscher è custaivla e sche la probabilitad ch’ins vegnia a cuntanscher quella è gronda. Per ordinari vegn fatg la differenza tranter motivaziuns integrativas ed instrumentalas. D’ina motivaziun integrala discurran ins sch’in uman vul emprender ina segunda lingua per pudair vegnir en contact cun commembers da questa cultura linguistica. L’emprendider ha pia ina tenuta positiva envers la lingua e la cultura. Motivs instrumentals accentueschan l’aspect pragmatic da l’acquisiziun d’ina segunda lingua, senza che l’emprendider stoppia avair in interess vital da communitgar cun ils commembers da questa cultura linguistica. En quest cas è l’emprendider plitost da l’avis ch’i saja nizzaivel per sia vita futura d’emprender questa lingua.

Quai che concerna la tema han evaluaziuns mussà che tant la tema da discurrer, la tema d’ina evaluaziun negativa e la tema d’examens possian s’effectuar a moda negativa sin l’acquisiziun d’ina segunda lingua.

L’atgna persunalitad è in factur che na dastga betg vegnir sutstimà tar l’emprender ina nova lingua

Stil d’emprender e facturs da l’atgna persunalitad

In giuven rom da la perscrutaziun da l’acquisiziun da linguas tracta la dumonda, co ch’il stil d’emprender individual influenzeschia l’emprender ina segunda lingua u ina lingua estra. Pertge che la moda e maniera co ch’in uman percepescha ed elavura infurmaziuns è da muntada fundamentala per ses process d’emprender. Il stil d’emprender manegia en quest senn las preferenzas areguard la preschentaziun ed elavuraziun d’infurmaziuns (p.ex. visual, auditiv etc.). Ma er facturs da l’atgna persunalitad sco introvertì u extrovertì, empatia e prontezza da ristgar (surtut tar il discurrer) giogan in’impurtanta rolla.

Facturs socials

Ils facturs da l’atgna persunalitad surmenziunads vegnan er influenzads tras facturs socials. Per exempel gioghi ina rolla, quant savens ch’ins communitgescha cun persunas che discurran gia la lingua ch’ins vul emprender. Ma er il respect ed il sustegn da vart d’autras persunas pon influenzar a moda positiva l’acquisiziun da la segunda lingua.

Vegliadetgna

La perscrutaziun che s’occupa da l’influenza dal factur vegliadetgna s’interessescha surtut per la dumonda, schebain uffants emprendian pli tgunsch ina lingua estra che creschids. En ils onns 1960 ha Lenneberg tschentà si l’ipotesa ch’ina acquisiziun cumpletta saja be pussaivla en il «spazi da temp critic» tranter dus e dudesch onns. Tenor Lenneberg possedia be il tscharvè prepubertar la plasticitad necessaria per pudair emprender cun success ina nova lingua. Resultats da perscrutaziuns pli novas han mussà ch’uffants n’han betg be avantatgs neurologics, mabain er affectivs e socials (p.ex. pli paucas retegnientschas e dapli contacts).

Tenor il stadi d’enconuschientscha odiern èsi bain uschia che uffants e giuvenils han meglras premissas da cuntanscher in nivel linguistic fitg avanzà. Tuttina pon er creschids arrivar cun in trenament intensiv ad in nivel cumparegliabel a quel da la lingua materna. Questa differenza liada a la vegliadetgna sa lascha surtut explitgar tras ina differenta percepziun dals suns: Uffants èn plitost en il cas da percepir suns ch’als èn nunenconuschents. Creschids èn percunter gia influenzads pli ferm da lur L1 ed han la tendenza d’ignorar suns che n’èn betg relevants per quella.

Experientscha d’acquistar linguas

Tut tenor quantas linguas che l’emprendider ha gia s’acquistà, dispona e da damain u dapli experientscha. Cun quai è manegià ch’emprendiders pon transponer tecnicas e strategias d’emprender, ma er aspectativas or d’experientschas da pli baud sin lur context d’emprender actual. La differenza tranter emprendiders ch’han gia s’acquistà ina lingua estra e tals che na disponan betg d’ina tala experientscha è surtut da chattar sin il champ affectiv e lià a la persunalitad. Sco che studis han mussà èn emprendiders cun experientscha d’acquistar linguas pli tolerants envers ambiguitads, han pli autas aspectativas d’avair success, han in plaschair da ristgar ch’è (levamain) pli aut e disponan er d’in autoconcept pli positiv.

Teorias d’emprender ed ipotesas en vista a la bilinguitad

Avischinaziuns a basa da la teoria d’emprender

Ils differents models da la teoria d’emprender èn per part sa sviluppads pervi da las flaivlezzas d’auters models ed existan per quest motiv savens in sper l’auter, er sch’els na sa laschan betg en mintga cas cumparegliar in cun l’auter. Quai è d’attribuir al fatg ch’i vegnan relevadas tar ils singuls models differentas datas empiricas e quai a basa da metodas che sa differenzieschan ina da l’autra.

L’access behavioristic

Tranter ils onns 1940 e 1970 han dominà las teorias d’acquisiziun da lingua behavioristicas. Entaifer quellas vegn l’emprender ina lingua chapì sco process da cundiziunament. Per cuntanscher ina reacziun (response) specifica fan ins diever d’in stimulus e d’in rinforz positiv. La finamira è d’interiurisar la reacziun sco acziun autonoma senza ch’i dovria per quai in stimulus; quai vegn cuntanschì tras repetiziuns cuntinuantas e cun curreger immediat sbagls. Da l’access behavioristic resorta che l’emprima lingua po esser responsabla sco funtauna d’interferenzas per sbagls che succedan tar l’acquisiziun da la segunda lingua.

Noam Chomsky – impurtant represchentant dal nativissem

L’access nativistic

L’access nativistic tar l’acquisiziun d’ina lingua sa referescha al fatg che l’uman posseda da naschientscha ennà da tschertas abilitads linguisticas, las qualas ston be vegnir sviluppadas. L’acquisiziun da la lingua vegn pia chapida sco process da madiraziun, tar il qual tschertas enconuschientschas da la lingua vegnan or da l’intern. Ils nativists n’èn betg da l’avis ch’in uman possia emprender ina lingua senza survegnir in tschert input d’ordaifer. Tuttina è per els l’output linguistic da pli gronda muntada che l’input. Noam Chomsky tutga tar ils pli impurtants represchentants dal nativissem ed è in propugnatur da l’ipotesa d’ina grammatica universala, pia d’ina sort equipament da basa linguistic innat. Per el sa splega il svilup linguistic en praticamain tut las linguas e culturas tuttina, uschia ch’ins na sto betg emprender tar l’acquisiziun d’ina lingua tscherts elements (sco per exempel la grammatica).

L’access cognitiv

Teorias d’acquisiziun da la lingua cognitivas dian che l’emprender sa spleghia en la confruntaziun da l’emprendider cun ses ambient. Cuntrari al behaviorissem vegn l’acquisiziun da la lingua chapida sco in process creativ e betg be sco imitaziun, e nova savida vegn elavurada a basa d’enconuschientschas ch’èn gia avant maun. Il svilup linguistic po vegnir considerà sco ina part dal svilup cognitiv general, perquai che l’uman percurra ses svilup linguistic en accordanza cun ses entir svilup biologic e spiertal.

Access interacziunistic e sociocultural

L’access interacziunistic sa basa sin l’observaziun che l’acquisiziun da la lingua succedia en furma d’ina stretga interacziun tranter l’uman e ses ambient; sco emprima da questas interacziuns po vegnir considerà il contact tranter mamma ed uffant. Tar l’interacziunissem participeschan l’uffant e sia persuna da contact pia ad ina communicaziun motivada emoziunalmain ed intenziunada; il svilup da la lingua e la communicaziun èn liads inseparablamain in cun l’auter.

Ipotesas

Sa basond sin diversas teorias d’emprender è sa sviluppada in’entira retscha d’ipotesas. Quellas n’èn betg tuttas sa furmadas a medem temp, ma per part liadas stretgamain ina cun l’autra u ch’ellas sa basan ina sin l’autra:

L’ipotesa cuntrastiva

L’ipotesa cuntrastiva parta da la supposiziun che differenzas da structura tranter l’emprima e la segunda lingua possian manar a difficultads d’emprender. Èn las structuras da las duas linguas relativamain sumegliantas, sa laschan quellas transferir tranter pèr ed il process d’emprender sa splega relativamain senza problems. Èn las structuras percunter differentas, èn las difficultads d’emprender pli grondas. A basa d’infurmaziuns davart las duas linguas respectivas sa lascha pia prognostitgar quant aut ch’il grad da difficultads d’emprender pudess esser.

L’ipotesa d’identitad

L’ipotesa d’identitad parta da quai ch’i sa tractia tar l’acquisiziun da la segunda lingua da princip dal medem fenomen sco l’acquisiziun da l’emprima lingua; ella sa lascha pia considerar sco posiziun cuntraria a l’ipotesa cuntrastiva. La basa per quest’ipotesa han surtut furmà ils tests da Dulay & Burt da l’onn 1974 ch’han mussà che uffants chinais e spagnols da tschintg fin otg onns emprendan ils morfems grammaticals da l’englais en la medema successiun, e quai cumbain che las duas linguas da partenza sa differenzieschan fitg ina da l’autra. Crititgada è però vegnida la metoda da la retschertga e medemamain il fatg ch’ins partia (implicitamain) da process d’acquisiziun da la lingua universals.

L’ipotesa d’interlanguage

L’interlanguage (u lingua interimistica) è in sistem linguistic transitoric che sa furma tar l’acquist d’ina segunda lingua. Questa lingua interimistica autonoma è tant sistematica sc er variabla, ella dispona da tratgs da l’emprima lingua e da la segunda e sa cumpona er d’atgnas unitads linguisticas. Ella è fitg dinamica, uschia che unitads correctas e divergentas stattan a disposiziun ina sper l’autra. L’ipotesa da la lingua interimistica vegn resguardada sco ina sort cumpromiss tranter l’ipotesa cuntrastiva e l’ipotesa d’identitad.

Mur des je t’aime a Montmartre (Paris) cun ils pleds «Jau hai gugent tai» en 250 linguas (rumantsch: a dretga dal chau da la segunda persuna)

L’ipotesa da monitoring

L’ipotesa da monitoring sa referescha a quai che la segunda lingua vegn emprendida en rom da situaziuns socialas e d’agir linguistic. Tar quest process emprenda l’uffant a moda sistematica e cun cleras finamiras tschertas reglas che surveglian las expressiuns linguisticas da l’uffant. A quest sistem da reglas sa lascha pia attribuir ina funcziun da monitoring. Questas reglas stattan però be a disposiziun a l’emprendider sco med correctiv avant e suenter l’expressiun. L’expressiun sco tala, vul dir l’act da discurrer en la segunda lingua, è percunter in act d’acquisiziun inconscienta.

L’ipotesa d’input, l’ipotesa d’output e l’ipotesa d’interacziun

L’ipotesa d’input s’occupa cun la supposiziun che l’input linguistic gioghia in’impurtanta rolla tar l’acquist d’ina segunda lingua. Sch’in uffant vegn confruntà cun nova savida, integrescha el questas infurmaziuns en l’enconuschientscha linguistica avant maun, er sch’el na fa quai betg adina a moda sapientiva. Decisiv è che l’input saja da muntada per che quel possia avair effect. Tenor l’ipotesa d’output èsi impurtant ch’ils emprendiders hajan la pussaivladad da sviluppar, modifitgar e curreger a moda cooperativa lur output. E l’ipotesa d’interacziun parta da quai che l’ambient influenzeschia fermamain l’acquisiziun da la segunda lingua. Perquai vegn empruvà qua da diriger l’attenziun da l’emprendider en ina moda e maniera che gida ad incitar e sviluppar il meglier pussaivel ses potenzial mental.

Litteratura

• Apeltauer, E. (1997): Grundlagen des Erst- und Zweitspracherwerbs. Eine Einführung. Fernstudienprojekt des DIFF, tom 15. Universität Kassel e Goethe-Institut. Minca: Langenscheidt.
• Barkowski H. & Krumm H.-J. (2010): Fachlexikon Deutsch als Fremd- und Zweitsprache. Stuttgart: UTB.
• Günther, B. & Günther, H. (2007): Erstsprache Zweitsprache Fremdsprache: Eine Einführung. Weinheim: Beltz.
• Günther, B. & Günther, H. (2004): Erstsprache und Zweitsprache: Einführung aus pädagogischer Sicht. Weinheim: Beltz.
• Hufeisen, B. & Riemer, C. (2010): Spracherwerb und Sprachenlernen. En: H.J. Krumm, C. Fandrych, B. Hufeisen & C. Riemer (ed.): Deutsch als Fremd- und Zweitsprache: Ein internationales Handbuch (p. 738–753). Berlin: Walter de Gruyter.
• Huneke, H.-W. & Steinig, W. (2010): Deutsch als Fremdsprache. Eine Einführung. Erich Schmidt Verlag.
• Königs, G.F. (2010): Zweitsprachenerwerb und Fremdsprachenlernen: Begriffe und Konzepte. En: H.J. Krumm, C. Fandrych, B. Hufeisen & C. Riemer (ed.): Deutsch als Fremd- und Zweitsprache: Ein internationales Handbuch (p. 754–763). Berlin: Walter de Gruyter.
• Kremer, M. (2009): Wie kommt der Mensch zur Sprache – Über Spracherwerbsprozesse. Minca: GRIN.
• Oksaar, E. (2003): Zweitspracherwerb: Wege zur Mehrsprachigkeit und zur interkulturellen Verständigung. Stuttgart: Kohlhammer.