Aur

Aur è in element chemic che tutga tar ils metals prezius. L’uman ha scuvert l’aur probablamain avant radund 10 000 onns. Dapi lura tanscha l’interess da l’uman per quest metal dal med da barat per rauba dal mintgadi enfin a l’aduraziun divina.

Nugget dad aur

Miniera dad aur, Death Valley, California

Il stgazi dad aur dad Eberswalde, 10avel tschientaner a.C.

Cun ils Florentins dad aur ha la citad da Firenza fatg fin a la svalitaziun monetara dal temp medieval

Reservas dad aur da la Banca Federala dals Stadis Unids

Tge renda l’aur uschè custaivel?

Mintga kilometer cubic aua da las mars mundialas cuntegna aur per circa 15 milliuns francs. Per che l’explotaziun rendess, stuess il pretsch da l’aur dentant esser tschintg giadas pli aut. En la terra franca suppon’ins anc circa 40 000 tonnas aur che pudess vegnir explotà cun gudogn. Quai n’è gnanca la mesadad da quai che sa chatta en il commerzi. Ins suppona che tut l’aur dal mund gia explotà importia radund 90 000 tonnas. Quai dess ina chasa mesauna plaina u in quader da 17 meters en quadrat. Sch’ins considerescha la creschientscha da la populaziun, n’è quai betg gist bler. Cun reparter gulivamain l’aur sin ils umans da quest mund survegniss mintgin gist anc 20 grams. Questa stgarsezza renda l’aur uschè custaivel ed al predestinescha sco mesira economica relativamain stabila ed objectiva.

Aur – object d’aduraziun en la mitologia antica e mitus modern

La glischur misteriusa da l’aur e sias qualitads quasi indestruiblas han leventà da tut temp la fantasia dals umans. Adina e dapertut han els attribuì a l’aur in’auta valur. En la mitologia greca è la dieua Hera circumdada dad aur. Afrodita porta ina tschinta dad aur ed Eros sajetta frizzas dad aur. Helios da sia vart viagia en in char dad aur. Dad aur è plinavant l’anè matrimonial sco segn mistic da l’uniun eterna da dus umans. Per Michel Foucault, il grond filosof franzos da noss temp, è il «savair davart ils stgazis privlus da l’aur il medem mument il savair davart quest mund».

L’aur sco criteri per cumparegliar martganzias

Durant tschertas epocas valeva unicamain l’aur sco criteri per cumparegliar martganzias. Igl è ina martganzia ch’ins po prender cun sai dapertut, che vegn respectada dapertut e ch’ins po zuppar dapertut. L’aur pon ins proteger meglier che bler auter da la rapina e da destrucziun tras forzas ostilas. Enfin oz è la martganzia aur ina mesira per la valur ideala da daners. Sumegliant sco sche las mesiras kilo u meter daventassan objects concrets, ha l’aur la cuida da definir valurs, capitia tge ch’i veglia.

Ils ristgs da l’aur

Bain ballantscha era la valur da l’aur constantamain e da vegl ennà sco ina curva da temperatura. Era l’aur è ina martganzia e quella ha ses pretsch, l’emprim tras ses custs da producziun e lura perquai ch’ella è relativamain stgarsa. Cun auters pleds: l’aur ha ses pretsch da martgà, e quel sa mida sco quel d’aliments e vestgadira. Ma cuntrari als daners da palpiri n’ha l’aur mai pers dal tuttafatg sia valita. Il metal mellen porta ina ristga da pretsch, ma betg da bonitad.

Tge capita sch’ils daners vegnan schliads da lur cuntravalur en aur?

Auter che l’aur pon ils daners perder lur valur, sche lur produciders sa laschan surmanar ad ina multiplicaziun inflaziunara. Fitg enconuschenta è la reducziun da la valur da munaidas dal temp medieval, cura ch’ins ha fatg quellas pli pitschnas e culà metals bunmartgads. Ellas èn daventadas simbols ch’avevan pers lur forza simbolica, perquai che nagin na fidava pli ad ellas. Or da questa perspectiva èn ils daners sco martganzia forsa plitost in fenomen social, in mitus fitg simplifitgà, reducì sin la cardientscha d’ina societad en quests daners.

La muntada da l’aur sa mussa en conflicts da guerra

Il mument ch’i na dat nagut pli da cumprar perquai ch’ils daners da palpiri han pers lur forza simbolica, cumenza la magia da l’aur a vegnir fascinanta ed indestruibla pir che mai. Cun aur pon ins cumprar malgrà miseria u era gist pervi da quella. In nausch exempel è quel da las fatschentas d’aur succedidas durant la Segunda Guerra mundiala. Bain aveva Hitler declerà a Minca ils 8 da november 1941: «Nus avain augmentà la producziun partind da noss principi che la basa da nossa valuta na possia betg esser l’aur, mabain la producziun.» En vardad existiva dentant il privel d’inflaziun, e la Germania era a la tschertga dad aur en ils pajais conquistads. Uschia han ils Tudestgs rapinà ils tresors dad aur da bancas statalas, il davos aur da spargn da blers persequitads e fugitivs en miseria e schizunt l’aur da dents da las pli povras unfrendas gidieuas.

Litteratura

• Andrej V. Anikin: Gold. 3. ediziun. Verlag Die Wirtschaft, Berlin 1987, ISBN 3-349-00223-4.
• Eoin H. Macdonald: Handbook of gold exploration and evaluation. Woodhead, Cambridge 2007, ISBN 978-1-84569-175-2.