Fain manü

Collecziun d'istorgias per uffants da Cla Biert. Publichà da la Lia Rumantscha e da l'Uniun dals Grischs a Cuoira 1969.

Cuntgnü

Quella da Jonin chi faiva chatschöl

Jonin vaiva da verer da 3 vadellas dad el e duos da sia nona. El faiva da tuota sorts lavurs eir da quellas da mattas. El giovaiva eir adüna cullas matas. Ün di chel faiva chatschöl sun mütschi ils vadells duas sun i gion En. Ün d’eira da la nona da jonin e tuot ils mats gronds laiven ir a salvar las vadelas e Jonin staiva be la sco impera. Ils mats sun riva da slavar ad üna ma tschella nö Jonin es lura i aint il god a tscherchar la vadella. El tilla a chatà e tilla ha dat bütschs lura suna i a chà ed el ha mana a sia nona. Mincha jada chel es i a verer sco chid es culla vadella ma in nu giaiva usche bain

Il bütsch da la Svedaisa

Üna bella matta da la Svezia es rivada in nossa scoula. Ella vaiva nom Ingeborg. I dà eir ün mat cun nom Jonin. Jonin chatta ad Ingeborg sul bella perche ch'ella ha chavels blonds. Jonin ha ün collega cun nom Armon e quel es bod sco ün schef da la scoula. Armon giova adüna ün gö culs scolars e quel chi perda sto far ün chasti. Jonin ha pers il gö e seis chasti d’eira da dar ün bütsch ad Ingeborg. Ingeborg nu laiva dar ün bütsch a Jonin e Jonin vaiva temma. Ma l'ultimas hana listess dat ün bütsch. 

Meis pin Linard e la fomina

Els giaivan adüna sü Furmiers a far cul fain. Intuorn las desch giaiva Linard vi pro’l godin per puschas e cun quellas faiva el il  caffè perche cha lura d’eira'l adüna amo meglder. Als paurs d’eira gnü cusglià da metter daplü furmaint e sejel cha'ls Svizzers nu mouran d'fom.  Linard es lura i ün di sü Janvrai e nun es plü tuornà perche ch'el laiva tegner oura sainza damangiar. Ün di es i sü ün uffant  ed ha vis ch'el es pro la chamonna, davo è'l i via schi staiva'l sül banc. Lura ha l'uffant dumandà: « Nun hast fom? » "schi varamaing schon" ha'l dat resposta. Ma el nu laiva gnir ingiò. Davo ha miss l'uffant il damangiar sülla stanza ed es tuornà a chasa. 

Ourasom la culmaina

Peider laiva uschè ün bap sco cha Tumaschin vaiva, el laiva cha seis bap fabricha cun el ün autoin ed a trar a burellas. Ma seis bap sbragiva be sü ad el e clocaiva ad el adüna plü ferm, ma Peider nu faiva quai plü mal i gniva da jada a  jada adüna da main. Ün di el i sülla culmaina ed il bap es eir gnü, el steiva culla rain vers la fin da la culmaina. Il bap gaiva « char figl na ir plü inavo ve pro mai ! » ma peider nu craiaiva e gaiva adüna plü inavo vers la fin dal tet. Sün üna jada pendaival la be amo cun seis mans. Il bap a impromis ch`el fa cun Peider tuot quai chel leiva.  El a trat sü a Peider ed id es gnü darcheu tuot bun ed il bap ha fat cun el il autoin e a trat a burllas.  

Quella dal kicker 

Duonnanda Mengia ha ün bel tröp da giallinas, ün maschun stachi, e tschel di ha ella perfin cumprà amo duos sgialiadas dal talian da las chabgias, ed oramai ch’ella voul trar pulschins, schi ha ella tut güsta eir ün gial. Ils prüms dis funcziunaiva perfet. Quai as ha però svelt müdà. Il gial faiva vi plü nosch cullas giallinas. El tillas piglaiva e magliaivan tuot davent, uschè ch’els nu vaivan plü ingün pavel.  Duonnanda Mengia ha planet dat sü la spranza chi detta pulschins. Uschè ch’ella spettaiva infin cha’l kicker e las gialinas as acczeptan ün a tschel. 

L’arogn  

L’arogn vaiva fat üna taila d’arogn vi dad ün arschücler per ir a chatscha da muos-chins. L’arogn balantschaiva vi e nan per fabrichar sia taila. El tessa adüna rinchs e rinchs fin ch'el riva fin pro la mità. La bunura as vezza be silips, splerins ed ils aviöls chi svoulan per la cuntrada suot. La taila da l’arogn nun es be üna taila scha'l sulai glüscha lura guard’la oura sco üna corda dad ün instrumaint. La taila ha funcztiunà, ün pêr muos-chas sun restadas pichadas vi dad ella e lura hal l'arogn giodli da mangiar las müs-chas.  

Sunasonchas

Il matin cridaiva minchatant perquai cha la sunasoncha nu riaiva. El ha dit a seis bap ch’el lessa üna sunasoncha chi ria ma il bap ha guardà vers la mamma e ha dit « eu n`ha savü cha el es ün special ». Il mat es i sün palantschin per brunsinas es ha fat sia agina sunasoncha. La Sunasoncha tunaiva dal riar chal matin laiva. La mamma ha vis che cha el ha fat. Il bap ha lodà il mat e ha dumandà « Meis figl es quist per tai uossa üna sunasoncha chi ria ? » Però ad el nu pareiva amo üna sunasoncha chi ria el staiva chatar amo la dretta brunsina.

La prüma ja cul töf

I d’eiran üna jada duos frars . Ün d’eira pes-chader e giaiva cul töf. Seis frar laiva ir üna jada cul töf. el es partie nun es plü stat bun da fermar la maschina. El es i dapertuot intuorn fin ch'el s'ha pudü fermar cun ir rundas intuorn il bügl. Il frar d’eira nar sco üna zappa, uschè cha tschel nu pudarà mai plü ir cun ün veicul.

Co ch’eu n’ha imprais a chantar

Meis bap d’eira ün chi chantaiva fich gugent, mincha saira sunaiva el sülla guittara alch. Minchatant das-chaiva dafatta metter mi'uraglia sül vainter da la guitarra e minchatant staiva be taschair e nu dir pled. Ün di eschan eu e bap its a verer ils serpaischems e nus vain eir vis ad ün pêr. Eu laiva tschüffer ün e n’ha a la fin be tschüf la cua, ma il serpaischem d’eira davent. Eu laiva cha'l serpaischem vegna darcheu e perquai staiva bap chantar. Davo vaiva bap cumanzà a chantar e mia pazienzcha gniva vi plü pitschna, ma lura è'l gnü oura. Eu n’ha chantà e chantà dad algrezcha fin cur cha la gronda sumbriva da la saira rampchaiva, e chi ha amo dat ün tramunt da bellezzas.

La schocca

I va per üna schocca cha tuots tiran aint, femenin e masculin. Ün di es qnü ün homen e ha dit cha duonnas tiran aint schoccas e homens chochas. Ün matin laiva lura eir chochas ma seis genituors nu laiven cumprar ed el d’eira trist. El giovaiva ün di davant porta e giovaiva. Ün homen deira gnü kunter e ha dit chel tira be aint schocas ed il mat d’eira lura fan da schoccas.

Il vegl mailer

Chasperin e Tumasch clegian giomaila dad ün mailer. Quel mailer da be mincha duos ons buna maila. La maila madüraiva pür plü tart e gustaiva ünpa sco pan cuc. Ün per sbragivan “la naiv- la naiv” i gniva l’inviern. A la fin da l’inviern as vezzaiva ün per ragischs e tanteraint ün pitschen mailer chi gniva our da la terra. Il grond mailer parchüraiva il pitchen. Il grond mailer es mort perche cha el a parchürà il pitchen.