Finanzas publicas

La noziun finanzas publicas designescha tut las activitads economicas d’in stadi e da ses purtaders da cumpetenza territoriala che genereschan entradas e chaschunan expensas.

Administraziun da taglia dals Pajais Bass ad Amsterdam

Infurmaziuns generalas

L’attribut ‹public› renda attent al fatg che la noziun cumpiglia be las activitads da finanzas che pon vegnir attribuidas al sectur public. Da quel fan part il stadi cun sias finanzas statalas e sias singulas partiziuns fin a las interpresas publicas. Tar las persunas giuridicas dal dretg public vegnan cumparegliadas en in budget (resp. en ina bilantscha) las entradas e las expensas. Quel furma l’element central da las finanzas publicas sin tut ils plauns statals. Il stgalim superiur furman las finanzas statalas.

Tge cumpiglia la noziun?

Scola primara a Bamenohl (Germania). Il sistem da scola furma ina da las incumbensas dal stadi che vegnan finanziadas cun meds publics

L’economia da finanzas publica cumpiglia en il stretg senn dal pled ils meds finanzials, pia tut ils pajaments tar ils quals in u omadus partenaris èn d’attribuir al sectur public. En il vast senn dal pled fan er part da las finanzas publicas ulteriurs bains (p.ex. immobiglias, participaziuns) ed il persunal (p.ex. il servetsch public). Cun quests meds che stattan a disposiziun ademplescha il stadi sias diversas incumbensas da provediment, protecziun e svilup; cun empruvar da prender influenza sin las finanzas statalas persequiteschan però er blers auters acturs betg statals lur finamiras particularas.

Al sectur public appartegnan en stadis federativs tut las corporaziuns territorialas (en Svizra: Confederaziun, chantuns, regiuns e vischnancas). Vitiers vegnan corporaziuns da vischnancas sco er instituziuns ed interpresas dal dretg public. Intginas interpresas publicas vegnan er manadas tenor il dretg privat (p.ex. la Swisscom). Sco corporaziuns dal dretg public fan er las assicuranzas socialas part da las finanzas publicas. E la finala tutgan tar las finanzas publicas las activitads finanzialas da las instanzas supranaziunalas sco l’Uniun europeica u las Naziuns unidas.

Entradas – expensas – debit dal stadi

Tar las incumbensas ch’han da vegnir finanziadas sur il budget statal tutgan tranter auter investiziuns en l’infrastructura (autostradas, furmaziun, perscrutaziun) u pajaments da transfer (surtut prestaziuns socialas).

Sco indicaturs caracteristics vegn savens inditgada la procentuala da las expensas publicas sin ils trais secturs sanadad, furmaziun e militar en relaziun tar il product naziunal brut. Questas valurs pon esser in indicatur davart il svilup dal stadi sco tal e servan er a cumparegliar ils singuls stadis in cun l’auter. Surtut las expensas per la defensiun naziunala sa laschan però interpretar en pliras direcziuns: In’auta procentuala po exprimer ch’il stadi ha u sa stenta da cuntanscher in’impurtanta posiziun geostrategica – a medem temp po quella però er esser l’expressiun d’in stadi cun structuras autoritativas envers l’atgna populaziun. E la perscrutaziun da conflicts s’occupa cun la dumonda, quant fitg che l’autezza da las expensas militaras promovian la schliaziun da conflicts politics cun la forza u mettian ad ir cursas d’armament.

En il budget statal ston tut las expensas publicas vegnir cuvertas uschè bain sco pussaivel cun entradas. In deficit dal stadi sa lascha da princip regular tras in augment da las entradas publicas, cun reducir las expensas publicas (quai ch’è per ordinari collià cun ina reducziun da las prestaziuns) ubain cun prender si credits (per exempel en furma d’emprests dal stadi). In surpli dal preventiv po da l’autra vart manar ad ina reducziun da la taglia, ad in augment da las expensas publicas u ad ina pli svelta liquidaziun dals credits.

En la gronda part dals pajais industrials è la bilantscha negativa, quai che vul dir ch’ils stadis ston s’indebitar. En Germania per exempel è quai il cas gia dapi l’onn 1970; il 2006 ha il saldo muntà a 24 milliardas euros, quai ch’ha pretendì credits nets en la medema autezza. I dat però er in dumber da stadis cun ina bilantscha equilibrada.

Indebitament statal en procent dal product naziunal brut (situaziun dal 2013)

Mesirà vi da las entradas han ils Stadis Unids il pli grond budget dal stadi cun 2,424 billiuns dollars (tut las indicaziuns: situaziun dal 2017). I suondan il Giapun (1,563 billiuns), la Germania (1,304 billiuns), la Frantscha (1,137 billiuns) e la Gronda Britannia (929,4 milliardas). Questa successiun sa relativescha però sch’ins la confrunta cun ils debits dal stadi: Qua sa chatta il Giapun sin l’emprim plaz cun 12,24 billiuns dollars (783 % da las entradas publicas), alura suondan ils Stadis Unids (15 billiuns resp. 618 %), la Germania (2,67 billiuns u 205 %), la Frantscha (2,098 billiuns resp. 184 %) e la Gronda Britannia (1,588 billiuns resp. 171 %). Vul dir: Il Giapun duvrass stgars otg onns per pajar enavos tut ses debits publics (senza ils tschains). Al stadi na stessan alura a disposiziun durant quest temp nagins daners per auters intents e las entradas annualas stuessan restar sin la medema autezza. Relevanta en la discussiun n’èn pia betg las entradas, las expensas u ils debits sco cifras absolutas, mabain la relaziun tranter questas valurs resp. la cumparegliaziun da quellas cun il product naziunal brut.

Las finanzas publicas sco med dal stadi da prender influenza

L’abilitad d’agir e l’influenza dal sectur public dependa oz per ina buna part da sia cumpetenza da disponer da meds finanzials; pertge che quels furman – sper il dretg – il pli impurtant instrument da regulaziun d’in stadi. Il budget dal stadi è l’instrument central per far valair finamiras politicas, damai che quel ha la pli gronda influenza sin l’atgna economia publica. Las singulas expensas cuntegnidas en quel determineschan, en tge dimensiun che finamiras politicas (segirezza sociala, defensiun dal pajais e.a.) duain vegnir sustegnidas. Uschia vegn er decidì tge effect franond, neutral u promovend ch’il budget statal duai avair sin la conjunctura u la creschientscha economica. Tras ses sistem da taglia absorbescha il stadi ina gronda part da la capacitad da cumpra da l’economia publica senza ina cuntraprestaziun directa e tira a niz quella per la producziun da bains e prestaziuns (servetschs publics) sco er per pajaments da transfer ad interpresas e tegnairchasas. Er quests process da redistribuziun furman ina part integrala da l’economia da finanzas publica. Il medem vala per la gulivaziun da finanzas sco sistem da redistribuziun tranter ils divers plauns statals.

La participaziun parziala u cumplaina dal stadi vi d’interpresas publicas organisadas tenor il dretg privat segirescha a quel l’influenza publica sin il sectur respectiv (en furma d’ina maioritad dal chapital u da las vuschs). Talas participaziuns publicas èn previsas explicitamain en la legislaziun; ellas ston però servir ad ademplir incumbensas publicas. L’influenza publica segirescha la controlla sur da las decisiuns economicas da questas interpresas, uschia che quellas sa laschan attribuir en il vast senn dal pled a las finanzas publicas. En quest senn furman las finanzas publicas in factur cun grond’influenza sin l’economia publica.

Quota statala

Expensas publicas en l’Europa en relaziun tar il product naziunal brut (situaziun dal 2009)

La cumpart da las finanzas publicas a l’entira forza economica d’in pajais s’exprima en la quota statala. Quella è definida sco las expensas cumplessivas da tut ils plauns statals en relaziun tar il product naziunal brut. En l’Europa ha la Svizra la pli bassa quota statala (34,6 %), il Danemarc la pli auta (58,3 %). Medemamain vegnan eruids ils debits publics (debit dal stadi en relaziun tar il product naziunal brut).

La cumpart da la quota statala e la structura d’entradas e d’expensas èn da muntada tant sco indicaturs per il bainstar da las burgaisas e dals burgais dal pajais respectiv sco er areguard la capacitad da concurrer da las interpresas a nivel internaziunal. Ina bassa quota statala dat perditga d’ina pitschna influenza finanziala dal stadi sin l’economia publica e viceversa.

Statistica da finanzas

Las finanzas publicas giogan in’impurtanta rolla per intents statistics. En Svizra vegnan las finanzas publicas sutdivididas statisticamain en stadi, Confederaziun, chantuns, vischnancas ed assicuranzas socialas e structuradas – applitgond la definiziun da Maastricht che vala per l’Uniun europeica – tenor entradas, expensas, grad d’atgna finanziaziun e quota da debits.

Litteratura

• Charles B. Blankart: Öffentliche Finanzen in der Demokratie. Eine Einführung in die Finanzwissenschaft. November 2005, Vahlen, ISBN 3800632519.
• Ralf Kronberger: Öffentliche Finanzen in Österreich – Wie wirtschaftet der Staat?, 2005, en: Aktuelle Unterlagen, Wirtschaft und Gesellschaft, Nr. 49/2005, Vienna: Arbeitsgemeinschaft für Wirtschaft und Schule.

Colliaziuns

 Commons: Finanzas publicas – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio

• Bundeszentrale für politische Bildung: Öffentliche Finanzen
• Artitgel Finanzas publicas en il Lexicon Istoric Svizzer