Giovannes Mathis
Giovannes Mathis (* 7 da zercladur 1824 a Crasta, vischn. da Schlarigna; † 7 d'avust 1912 a Crasta) è stà in scriptur, romancier e poet rumantsch. El ha scrit principalmain en puter, per part era en vallader.
VitaEdit
Giovannes Mathis è naschì l'onn 1824 a Crasta, ina fracziun da Schlarigna. Suenter las scolas, cun 15 onns, è el partì per Brüssel, nua ch'el ha fatg in emprendissadi sco pastizier. Pli tard ha el manà agens affars: dal 1845 al 1864 a Toulon e dal 1877 al 1890 a Genua. Tranteren, il 1869, al chattain nus sco hotelier e president communal a Schlarigna. L'onn 1900 è Giovannes Mathis sa retratg finalmain a Crasta, nua ch'el è mort il 1912.
OvraEdit
L'ovra litterara da Giovannes Mathis cumprenda numerusas poesias, raquints, farsas e tocs da teater (eir en furma dramatica) davart la vita engiadinaisa, che èn cumparids dal 1887 fin a sia mort en quasi mintga tom da las Annalas,[1] en il Fögl d'Engiadina, en il segund tom da la Dumengia-saira ed en il Chalender Ladin.
Ses roman il pli enconuschent è «Amicizcha ed amur» (intitulà oriundamain «Amicizia ed amur») che reflectescha usits dal 18avel tschientaner. Suenter l'emprima ediziun publitgada dal 1894/1895 en la Dumengia Saira, suonda dal 1926 la segunda ediziun elavurada da Peider Lansel e Clementina Gilly e dal 1986–88 la terza ediziun elavurada da Gion Gaudenz. Dal 1924 (emprima ediziun postuma da Peider Lansel) e 1980 (segunda ediziun elavurada da Gion Gaudenz) èn cumparids ils «Algords», ina collecziun autobiografica che dat in'invista en la vita dad emigrant en il 19avel tschientaner.
In motiv recurrent en las ovras da Govannes Mathis è la vita publica en Engiadina cun sias festas ed isanzas.
RelaschEdit
Ils manuscrits da las singulas ovras da Giovannes Mathis vegnan conservads en la biblioteca dal Museum Chasa Jaura a Valchava.
FuntaunasEdit
- Giovannes Mathis en il Lexicon istoric retic
- Giovannes Mathis en il Lexicon da teater svizzer
- Peider Lansel: Musa ladina. Antologia da la poesia engiadinaisa moderna, precedüda d'üna cuorta survista da nossa litteratura poetica. Engadin Press, Samedan 1910.
- Il Curunel e las tratschoulas da Deta Petz
- Rudolf A. Gianzun Giovannes Mathis
- ↑ cf. Lansel 1910 e Register da las Annalas online