Joseph Conrad, atgnamain Józef Teodor Nałęcz Konrad Korzeniowski, (* 3 da december 1857 a Berdytschiw, Imperi russ, oz Ucraina; † 3 d’avust 1924 a Bishopsbourne, Gronda Britannia) è stà in scriptur polonais-britannic.

Joseph Conrad

Cumbain che Conrad na discurriva fin en la vegliadetgna da bundant 20 onns betg englais, vala el sco in dals pli impurtants scripturs dal 19avel tschientaner ch’han scrit lur ovras en lingua englaisa. Si’ovra è influenzada da las experientschas da Conrad cun l’imperi colonial britannic, da ses engaschaments tar la marina mercantila franzosa e britannica sco er da sias regurdientschas vi da sia patria polonaisa. Il relasch litterar da Conrad vegn attribuì a la moderna e per part al realissem dal 19avel tschientaner.

Vita modifitgar

Joseph Conrad è naschì sco figl da geniturs polonais, che derivavan omadus da famiglias aristocraticas, a Berdyczów en il guvernament Kiev (oz Ucraina) ch’aveva appartegnì fin il 1793 a la Pologna ed era vegnì suenter la segunda spartiziun da la Pologna sut domini russ. Il bab da Conrad, Apollo Korzeniowski, è stà scriptur e patriot polonais ed ha translatà ovras da William Shakespeare e Victor Hugo en lingua polonaisa. El ha intimà ses figl da leger litteratura polonaisa e franzosa. Per esser s’engaschà per reacquistar l’independenza polonaisa è il bab vegnì arrestà l’onn 1861, impraschunà l’emprim en la citadella da Varsovia e bandischà nov mais pli tard a Wologda en la Russia dal Nord, nua che sia dunna Ewelina (nata Bobrowska) e ses figl al han accumpagnà. L’onn 1865 è la mamma da Conrad morta là. Il bab è, suenter esser vegni relaschà, sa rendì en la part da la Pologna ch’era vegnida attribuida a l’Austria. Là ha el vivì curt temp a Cracovia, nua che ses figl ha frequentà il gimnasi, ed è mort l’onn 1869.

Il dretg da tgira da l’uffant dad indesch onns è vegnì surdà a ses aug Tadeusz Bobrowski. Quel ha lubì il 1874 al giuvenil da sedesch onns da sa render a Marseille per daventar mariner. E l’onn 1878 è Conrad sa rendì per l’emprima giada en la Gronda Britannia.

L’onn 1886 è Conrad daventà cun 30 onns burgais da la Gronda Britannia. Il 1888 è el daventà chapitani da l’Otago; i dueva quai esser sia suletta posiziun sco chapitani. Sias experientschas sin la mar, surtut en il Congo e sin las inslas malaicas, furman la basa da si’ovra.

Sia carriera sco scriptur ha el cumenzà vers il 1890. Sco chapitani d’ina nav a vapur en la regiun da las Cascadas da Stanley sin il Congo aveva el tschiffà auta fevra ed ha stuì vegnir manà en in canu a terra. Il canu è cupitgà, ma Conrad ha pudì vegnir salvà. Lezza giada manava el cun sai intgins chapitels da ses emprim roman. Da la fevra n’ha el mai pli pudì sa deliberar dal tuttafatg; in’ultima emprova il 1893 da puspè vegnir saun sin la mar n’ha betg gì success.

Conrad scriveva en lingua englais, la quala el aveva pir cumenzà ad emprender cun 21 onns. L’onn 1895 ha el publitgà ses emprim roman ‹Almayer’s Folly› (tud. ‹Almayers Wahn›). Sur lung temp è el stà dependent da fauturs. Pir il 1914 al è reussì il success litterar cun ‹Chance› (tud. ‹Spiel des Zufalls›). Ses romans e raquints tutgan tar las pli impurtantas ovras da la litteratura englaisa da la fin dal 19avel ed entschatta dal 20avel tschientaner.

 
La fossa da Joseph Conrad

Ils 3 d’avust 1924 è Conrad mort a Bishopsbourne / Kent – nua ch’el aveva vivì cun sia famiglia dapi il 1919 – d’insuffizienza dal cor. Sia fossa sa chatta sin il santeri da Canterbury. Sin ses crap da fossa stattan ils pleds dad Edmund Spenser che Conrad aveva mess sco motto ordavant a ses penultim roman ‹The Rover› (tud. ‹Der Freibeuter›): «Sleep after toyle, port after stormie seas, Ease after warre, death after life, does greatly please.» («Il sien suenter il gieu, il port suenter la mar stemprada, il ruaus suenter la guerra, la mort suenter la vita, tut quai fa pelvaira dal bain.»).

La gronda part dals manuscrits da Conrad, tranter quels ‹Lord Jim›, ‹Nostromo› e ‹The Secret Agent›, sa chattan en il Rosenbach Museum a Philadelphia.

Joseph Conrad ha gì dus figls: Borys Conrad (1898–1978), il qual ha publitgà l’onn 1970 in cudesch da regurdientschas davart ses bab (‹My Father – Joseph Conrad›), e John Conrad (1906–1982).

Ovra e recepziun modifitgar

Las pli enconuschentas ovras da Conrad èn ils romans ‹Lord Jim›, ‹Nostromo› ed ‹En il cor da la stgirezza› (engl. ‹Heart of Darkness›). Quest ultim vegn cità il pli savens e dueva sviluppar la pli grond’influenza (cf. er la versiun rumantscha).

L’interpretaziun da Conrad tras Hannah Arendt modifitgar

En si’ovra ‹The Origins of Totalitarism› (tud. 1955: ‹Elemente und Ursprünge totaler Herrschaft›) alleghescha Hannah Arendt Joseph Conrad en rom da sias reflexiuns davart l’origin dal rassissem sco ina da pliras perditgas principalas e s’occupa or da questa perspectiva minuziusamain cun si’ovra.

Arendt argumentescha che l’ideologia da razza dal 20avel tschientaner saja pir sa sviluppada tras la politica d’expansiun europeica durant il temp da l’imperialissem. Punct da partenza da si’analisa furma la noziun da razza dals burs, la quala saja sa furmada sco reacziun sin lur inscunter cun ils Africans ch’eran tenor lur avis «creatiras sco spierts che na parevan d’esser ni uman ni animal» e che «populavan e surpopulavan il continent nair senza nagina realitad civilisatorica e politica perceptibla». Ils burs na vulevan però sut naginas circumstanzas appartegnair a la medema sort da creatiras sco quests – en lur egls – indigens terribels. Las atrocitads ch’èn alura suandadas (l’extirpaziun da las stirpas da Hottentots, il mazzar da Carl Peters – il fundatur da la colonia tudestga da l’Africa Orientala –, la decimaziun da la populaziun dal Congo tras il retg beltg Leopold II) interpretescha Arendt sco consequenza da questa defensiun. La mania rassistica e sias consequenzas terriblas hajan surpassà per bler la sgarschur or da la quala quella saja naschida, ma sa laschian be chapir en quest connex. Gist ils texts da Conrad, uschia Arendt, gidian da chapir l’experientscha che saja precedida a la terribla pratica dal rassissem d’ultramar:

«Sch’ins vul chapir la sgarschur da la quala quel è naschì, sche na dastg’ins betg consultar ils etnologs che stuevan gea precis esser libers da sgarschur per insumma pudair cumenzar cun la perscrutaziun ed er betg ils fanatichers da razza che fan finta da star sur tutta sgarschur ed er betg quels ch’han en lur cumbat giustifitgà cunter ideas da razza la tendenza chapaivla da vulair snegar a quellas tut fundament d’experientscha reala. Il raquint ‹En il cor da la stgirezza› da Joseph Conrad è en tutta cas pli adattà da sclerir l’origin da questas experientschas che la litteratura spezialisada istorica, politica u etnologica.»

En si’analisa dal chapitalissem tempriv en l’Africa dal Sid, il qual saja stà segnà d’aventuriers senza ideals ch’hajan represchentà il rufid da la societad europeica, recurra Arendt danovamain a Conrad. Quel haja descrit bain questa sort d’individis detestabels en la figura da signur Kurtz: «tras a tras vid e chavortg, da levsenn e flaivel, crudaivel e bugliac, plain engurdientscha, ma senza nagina curaschusadad». Arendt suppona che Carl Peters haja furmà il model per la figura da Kurtz. Arendt sa referescha er ad autras persunas da Conrad sco signur Jones or da ses roman ‹Victory› (tud. ‹Sieg›): Vers anora gentlemen da la buna societad, a l’intern scrocs plain vizis che sa scuntravan en la dschungla senza leschas e sa chapivan là a moda excellenta. Ils ‹indigens› descriva Arendt sa basond sin Conrad sco utschacs nunaccessibels che regurdavan ils rassists europeics a cussedents d’ina chasa da malsauns da spiert. Da mazzar els era sco sch’ins na mazzass nagins umans; da l’autra vart regurdavan els ad umans preistorics che parevan da princip tuttina d’avair la medema natira sco la ‹classa regenta›.[1]

Critica ed adattaziun modifitgar

 
Signatura da Joseph Conrad

Maya Jasanoff ed Adam Hochschild considereschan Joseph Conrad sco fenomen extraordinari entaifer la litteratura d’avant il 1914. Per l’ina haja el, d’in temp che blers impurtants auturs s’occupavan be d’ina regiun (p.ex. Thomas Hardy da Wessex, James Joyce da Dublin u Marcel Proust da Paris), tractà l’imperialissem brutal da las pussanzas europeicas e las consequenzas desastrusas da quel en tut il mund. Entant che auturs sco John Buchan e Rudyard Kipling hajan glorifitgà l’imperialissem, sajan pir vegnidas scrittas en il decurs dals onns 1930 ovras litteraras cun ina perspectiva critica envers la globalisaziun, uschia per exempel ‹Burmese Days› da George Orwell (1934). «Conrad viveva en in mund bundant pli vast che schizunt ils pli gronds da ses contemporans.» (Hochschild). Sin ses viadis è Conrad vegnì en contact cun la vita da blers lavurants en relaziuns precaras. El ha sez vis co che blers marinars èn vegnids senza lavur cur che las navs da vapur han chatschà a l’ur las navs a vela, ha sentì l’engurdientscha dals ritgs ed il squitsch sin las pajas, naziunalissem ed anarchissem, rebelliun e terrorissem en Russia, en l’Engalterra ed en autras parts dal mund. Ed oravant tut è el stà perditga da bleras furmas umiliantas da la lavur da sclavs.[2][3]

Il scriptur nigerian Chinua Achebe percunter ha numnà Conrad in «terribel rassist» («bloody racist») ed al ha reproschà d’avair empruvà a moda litterara da liberar la conscienza da l’Europa da la paisa istorica da las atrocitads commessas envers ils Africans. Il maletg dal mund sociopatic da Conrad haja sias ragischs en l’imperialissem e si’ovra litterara saja l’emprova da chattar giustificaziuns per il fatg che l’Europa haja sfruttà e sblundregià senza remischun il continent african.[4]

Entaifer ils discurs postmoderns e postcolonials da las scienzas culturalas vegn Conrad recepì vastamain. Uschia citeschan il film d’aventura ‹Aguirre, der Zorn Gottes› da Werner Herzog ed il drama da guerra ‹Apocalypse Now› da Francis Ford Coppola sco er ultimamain plirs gieus da computer a moda pli u main directa l’acziun, motivs u figuras dal roman ‹En il cor da la stgirezza›.

Joseph Conrad cumpara er sez repetidamain sco figura litterara. Uschia descriva per exempel W.G. Sebald en ‹Die Ringe des Saturn› detagliadamain si’uffanza. Menziunà vegn Conrad er en ‹El sueño del celta› (tud. ‹Der Traum des Kelten›) da Mario Vargas Llosa ed en ‹El amor en los tiempos del colera› (tud. ‹Die Liebe in den Zeiten der Cholera›) da Gabriel García Márquez.

Ovras modifitgar

Romans modifitgar

  • Almayer’s Folly: A story of an Eastern River (1895), tud. Almayers Wahn. S. Fischer, Berlin 1935.
  • An Outcast of the Islands (1896), tud. Der Verdammte der Inseln. S. Fischer, Berlin 1934.
  • The Nigger of the ‹Narcissus› (1897), tud. Der Nigger von der Narcissus. S. Fischer, Francfurt a. M. 1951.
  • Lord Jim: A Tale (1900), tud. Lord Jim.
  • The Inheritors: An Extravagant Story (1901), cun Ford Madox Ford.
  • Heart of darkness (1902), tud. Herz der Finsternis. S. Fischer, Berlin 1933.
  • Romance (1903), cun Ford Madox Ford.
  • Nostromo: A Tale of the Seaboard (1904), dt. Nostromo.
  • The Secret Agent. Methuen & co, Londra 1907, tud. Der Geheimagent. Introducziun Thomas Mann, S. Fischer, Berlin 1926.
  • Under Western Eyes. (1911), tud. Mit den Augen des Westens.
  • Chance (1913), tud. Spiel des Zufalls.
  • Victory (1915), tud. Sieg.
  • The Shadow-Line (1917), tud. Die Schattenlinie.
  • The Arrow of Gold (1919), tud. Der goldene Pfeil.
  • The Rescue (1920), tud. Die Rettung.
  • The Rover. (1923), tud. Der Freibeuter. S. Fischer, Berlin 1930.
  • The Nature of a Crime. Ensemen cun Ford Madox Ford 1909, publitgà 1923.
  • Suspense. (1925), tud. Spannung.

Toms cun raquints modifitgar

  • Tales of Unrest (1898), tud. Geschichten der Unrast, cun ils raquints:
Karain: A Memory
The Idiots
An Outpost of Progress, tud. Ein Vorposten des Fortschritts
The Return, tud. Die Rückkehr
The Lagoon
  • Youth, a Narrative, and Two Other Stories (1902), cun ils raquints:
Youth, dt. Jugend
Heart of Darkness, tud. Herz der Finsternis
The End of the Tether, tud. Das Ende vom Lied
  • Typhoon and Other Stories (1903), cun ils raquints:
Typhoon, tud. Taifun
Amy Foster
Falk
To-morrow
  • A Set of Six (1908), cun ils raquints:
Gaspar Ruiz
The Informer
The Brute
An Anarchist
The Duel
Il Conde
  • Twixt Land and Sea: Three Tales (1912), cun ils raquints:
A Smile of Fortune, tud. Ein Lächeln des Glücks
The Secret Sharer, tud. Der geheime Teilhaber resp. Der heimliche Teilhaber
Freya of the Seven Isles, tud. Freya von den Sieben Inseln
  • Within the Tides (1915), tud. Zwischen Ebbe und Flut resp. Im Wechsel der Gezeiten, cun ils raquints:
The Planter of Malata, tud. Der Pflanzer von Malata
The Partner, tud. Der Partner
The Inn of the Two Witches: A Find, tud. Das Wirtshaus der beiden Hexen
Because of the Dollars, tud. Der Dollars wegen
  • Tales of Hearsay (1925), dt. Geschichten vom Hörensagen, cun ils raquints:
The Black Mate, tud. Der schwarze Steuermann
The Warrior’s Soul, tud. Die Kriegerseele
Prince Roman, tud. Prinz Roman
The Tale, tud. Die Geschichte

Ovras autobiograficas modifitgar

  • The Mirror of the Sea (1906), tud. Der Spiegel der See
  • A Personal Record (1912), tud. Über mich selbst

Teaters e dramatisaziuns modifitgar

  • One day more. A Play in One Act (1913)
  • The Secret Agent, drama en quatter acts (1921)
  • Laughing Anne. A Play (1923)

Annotaziuns modifitgar

  1. Hannah Arendt: Elemente und Ursprünge totaler Herrschaft. Piper, Minca/Turitg 1986, 2005 (10. ed.), p. 407s., ISBN 3-492-21032-5.
  2. Maya Jasanoff: The Dawn Watch: Joseph Conrad in a Global Watch. Penguin Books, 2017.
  3. Adam Hochschild: Stranger in Strange Lands: Joseph Conrad and the Dawn of Globalization. En: Foreign Affairs, mars/avrigl 2018.
  4. Emmanuel Franklyne Ogbunwezeh: Afrikaner feiern Gott, weil sie ihn lieben. En: Vaticanista News, consultà ils 26 da mars 2016.

Litteratura modifitgar

Biografias modifitgar

  • Hermann Stresau: Joseph Conrad, der Tragiker des Westens. Die Runde, Berlin 1937.
  • Hermann J. Weiand: Joseph Conrad, Leben und Werk. Bagel, Düsseldorf 1979, ISBN 3-513-02134-8.
  • Frederick R. Karl: Joseph Conrad. Eine Biographie. Hoffmann und Campe, Hamburg 1983, ISBN 3-455-08722-1.
  • Hanjo Kesting: Die Schattenlinie des Lebens. Joseph Conrad oder Die Anfänge eines Schriftstellers. En: Ibid.: Das Geheimnis der Sirenen: Bücher und andere Abenteuer. Wehrhahn, Hannover 2014, p. 199–223.
  • Peter Nicolaisen: Joseph Conrad. rororo bildmonographien. Rowohlt, Reinbek 1997, ISBN 3-499-50384-0.
  • Owen Knowles, Gene M. Moore: Oxford Reader’s Companion to Conrad. OUP, Londra 2000, ISBN 0-19-860421-1.
  • Cordula Lemke, Claus Zittel (ed.): Joseph Conrad (1857–1924). Weidler Verlag, Berlin 2007.
  • Elmar Schenkel: Fahrt ins Geheimnis. Joseph Conrad – Eine Biographie. S. Fischer, Francfurt a.M. 2007, ISBN 3-10-073560-9.
  • John Stape: Im Spiegel der See – Die Leben des Joseph Conrad. Transl. dad Eike Schönfeld, Marebuchverlag, Hamburg 2007, ISBN 3-86648-071-7.
  • Olivier Weber: Conrad. Arthaud-Flammarion 2011.
  • Renate Wiggershaus: Joseph Conrad – Leben und Werk. Deutscher Taschenbuch Verlag, Minca 1990, ISBN 3-423-31034-0.

Ovra modifitgar

  • Elmar Schenkel, Hans-Christian Trepte (ed.): Zwischen Ost und West. Joseph Conrad im europäischen Gespräch. En: Schriftenreihe der Societas Jablonoviana, tom 2, Leipziger Universitäts-Verlag, Lipsia 2010, ISBN 978-3-86583-471-3.
  • Frank Förster: Die literarische Rezeption Joseph Conrads im deutschsprachigen Raum. Universitäts-Verlag Leipzig, Lipsia 2005/2007, ISBN 3-86583-060-9.
  • Anthony Fothergill: Secret Sharers. Joseph Conrad’s cultural reception in Germany. Peter Lang, Berna 2006, ISBN 3-03910-271-0.
  • Matthias N. Lorenz: Distant Kinship – Entfernte Verwandtschaft. Joseph Conrads ‹Heart of Darkness› in der deutschen Literatur von Kafka bis Kracht. J.B. Metzler, Stuttgart / Weimar 2017, ISBN 978-3-476-04472-3.

Colliaziuns modifitgar

  Commons: Joseph Conrad – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio