Medel/Lucmagn

vischnanca politica svizra
(renvià da Medel (Lucmagn))
Medel/Lucmagn
Vischnanca politica
Curaglia

Vopna
Administraziun
Stadi Svizra
Regiun Surselva
President communal Claudio Simonet
Territori
Surfatscha 136,22 km²
Populaziun 339 abitants
(31 da december 2021)
Spessezza 3 ab./km²
Autras infurmaziuns
Numer postal 7184, 7185
Preselecziun 081
Numer UST 3983
Dialect Medelin
Internet
Pagina-web uffiziala
Lexicon istoric retic

Medel/Lucmagn è ina vischnanca politica svizra en il chantun Grischun en il district Surselva.

Geografia

modifitgar

La Val Medel cumenza a Mustér/Fontanivas (1´030 m.s.m.) ed ha ina lunghezza da 20.4 km enfin al pli aut punct dal Pass dal Lucmagn (1´916 m.s.m). La vischnanca da Medel cumpiglia la val davent da mez las Ruinas enfin S. Maria e las vals lateralas (p. ex. Val Cristallina, Val Plattas) ed alps. En tut mesira la vischnanca in territori da 13´598 ha. Medel è ina da las pli grondas vischnancas dal Grischun. Circa la mesadad da quai territori è terren nunproductiv. La Val Medel è partida en trais zonas: Las Ruinas, la zona abitada e cultivada e la zona d’aclas (sursilvan: mises) e d´alps.

Fracziuns da la vischnanca

modifitgar

En la zona abitada e cultivada sa chattan ils vitgs ch´èn abitads sur onn: Curaglia, Mutschnengia, Soliva, Platta/Baselgia, Drual/Matergia, Pardé e Fuorns. Pervi dal privel da lavinas na po Acla betg pli esser abità dapi l’onn 1975 sur onn. Entant che Platta è il vitg principal da la val è Curaglia il lieu cun ils blers abitants.

Quartier Nr. Nr.-BFS NPA
Medel/Lucmagn-vitg 1 3983001 7184
Curaglia 2 3983002 7184
Soliva 3 3983003 7184
Mutschnengia 4 3983004 7184
Platta 5 3983005 7184
Baselgia 6 3983006 7184
Drual 7 3983007 7184
Matergia 8 3983008 7184
Pardé 9 39830049 7184
Fuorns 10 3983010 7184
Acla 11 3983011 7184


Politica

modifitgar

Il gremi executiv da la vischnanca da Medel/Lucmagn è la suprastanza communala cun tschintg commembers. Il gremi suprem è la radunanza communala e la votaziun a l’urna.

Populaziun

modifitgar

La lingua uffiziala da la vischnanca Medel/Lucmagn è il rumantsch.

Lingua a Medel (Lucmagn)
Linguas Dumbraziun da l'onn 1980 Dumbraziun da l'onn 1990 Dumbraziun da l'onn 2000
Dumber Part Dumber Part Dumber Part
rumantsch 444 100 % 454 100 % 464 100 %
abitants 444 100 % 454 100 % 464 100 %

La lingua da Medel

modifitgar

Tgi che chapescha rumantsch ed è ina giada en la Val Medel s’accorscha bain spert ch’i vegn discurrì en la Val Medel in dialect tut spezial. I sa tracta dad ina varianta da l’idiom Sursilvan sumeglianta al dialect che vegn discurrì en la vischnanca da Tujetsch.

La scola e scoletta sa chattan a Curaglia. Ils uffants van a scola là enfin la fin da la 6avla classa. Las scolaras ed ils scolars dal stgalim aut ston ir a scola en la vischnanca vischinanta, a Mustér. Quai è per ils scolars da la scola secundara gia dapi l’onn 1973 uschia. Per ils scolars da la scola manuala (reala) è quai dapi l’onn 1980 uschia. Quai ha funcziunà senza pli grondas discussiuns enfin l’onn 2009. Pervi dals custs che la vischnanca sto purtar per laschar ir a scola a Mustér ha la suprastanza laschà far offertas da las vischnancas da Tujetsch e Sumvitg. La fin finala èn ins lura tuttina sa decidids da restar tar la soluziun d’enfin uss, quai malgrà che las offertas da Tujetsch e Sumvitg fissan stadas pli favuraivlas che quella da Mustér.

La scola antruras

modifitgar

Davart l’existenza da scolas datti actas en l’archiv episcopal da Cuira che dateschan da l’onn 1763. Enfin 1950 na vegnivi dentant betg fatg uschè ferm diever da la pussaivladad dad ir a scola. Quai cunzunt dals uffants en ils vitgs da Platta ensi. La raschun era per part era il lung viadi da scola ch’ils uffants avevan. E latiers vegniva che quel n’era betg gist senza privels. Cunzunt l’enviern era il privel da lavinas fitg grond. Gia ils onns 1939/40 vegniva instruì a Curaglia sco a Platta. L’emprima scola per propi è vegnida bajegiada l’onn 1847 e quai per la summa da var 2540 fracs. Pervi dil dumber da scolars che crescha èsi vegnì bajegià l’onn 1898 ina nova chasa da scola. Intgins onns pli tard mancava il plaz danovamain. Perquai han ins puspè survegnì la lubientscha dal chantun da trair a niz l’anteriur local da scola en la chasa chaplania. Ils onns 1933/34 èsi vegnì bajegià a Curaglia ina nova scola. Quella è vegnida renovada ed engrondida l’onn 1964. Avant intgins onn è la scola danovamain vegnida renovada. Platta ha lura survegnì ina chasa da scola l’onn 1984. Quai sin squitsch dal chantun. Quella è stada en funcziun enfin l’onn 1964. Lura è vegnì bajegià ina nova scola. Mo trais onns suenter ha la scola mo pli dà suttetg al militar ed a champs da giuvenils. Dapi 1980 è la scola a Platta bandunada dal tuttafatg.

Scola ad Acla

modifitgar

1898 han ils vischins d’Acla e Fuorns per l’emprima giada lantschà ina petiziun per in’atgna scola. Cun quai levan ins ch’ils uffants n’hajan betg in uschè lung viadi da scola. Per raschuns finanzialas è quella dumonda vegnida refusada da la vischnanca. 1899 ha la vischnanca acceptà da prender a tschains in local e dad endrizzar quel per pudair dar scola. Quella è lura puspè vegnida serrada 1908 perquai ch’i na deva betg avunda scolars.

Revista «Piogns»

modifitgar

La pitschna val po era esser loscha d’avair dapi intgins onns ina revista che cumpara quatter giadas per onn. La revista ha il titel «Piogns» e cuntegn rapports d’occurrenzas culturalas e socialas da la val. Ella rapporta dentant era tant da persunas avanzadas che vivan en la val e pon festivar anniversaris rodund e da talas che han bandunà quest mund. La lavur redacziunala vegn fatga da trais persunas. Tranter auter Linus Beeli e Linus Flepp.

Funtauna

modifitgar

Cudesch "Val Medel" da Clemens Pally e conauturs 1996