Organisaziun mundiala da commerzi

L’Organisaziun mundiala da commerzi (OMC; englais World Trade Organization, WTO) è in’organisaziun internaziunala cun sedia a Genevra che regla relaziuns economicas e da commerzi internaziunalas. Quella è vegnida fundada ils 15 d’avrigl 1994 or dal General Agreement on Tariffs and Trade (GATT) en la Runda dad Uruguay suenter in temp da tractar da set onns. Il prim da schaner 1995 ha l’organisaziun cumenzà a Genevra cun sia lavur. L’OMC furma sper il Fond monetar internaziunal e la Banca mundiala ina da las organisaziuns internaziunalas centralas che s’occupan da la politica economica e da commerzi a nivel internaziunal e global.

Fundaziun e finamiras

Conferenza da ministers (1998)

Vegnida fundada è l’Organisaziun mundiala da commerzi ils 15 d’avrigl 1994 a Marrakesch, Maroc; ella furma l’organisaziun tetgala dals contracts GATT, GATS e TRIPS (cf. sutvart). La finamira da l’OMC è da reducir ils obstachels per il commerzi e da liberalisar uschia il commerzi internaziunal cun la finamira surordinada da stgaffir in commerzi liber internaziunal. Ultra da quai è l’organisaziun responsabla per intermediar en cas da conflicts da commerzi. La part centrala da questas stentas represchentan ils contracts da l’OMC ch’èn vegnids elavurads e segnads da las pli impurtantas naziuns da commerzi. Ils contracts actuals furman il resultat da l’uschenumnada Runda dad Uruguay, en rom da la quala il contract da GATT è vegnì surlavurà. Areguard la politica economica è l’OMC segnada d’ina politica da commerzi cun l’exteriur liberala sut l’ensaina da deregulaziun e privatisaziun.

Incumbensas e cumpetenzas

A l’Organisaziun mundiala da commerzi cumpetan da princip duas incumbensas centralas: per l’ina la coordinaziun da la politica economica dals stadis commembers, per l’autra la mediaziun en cas da dispita tranter ils commembers.

Funcziun da coordinaziun

L’incumbensa da l’OMC è quella da cussegliar ils stadis commembers areguard lur politica da commerzi e da coordinar silsuenter la politica respectiva dals singuls pajais. Quai succeda per ordinari en rom da contractivas multilateralas. Ultra da quai sa stenta l’OMC, entras collavuraziun cun il Fond monetar internaziunal, la Banca mundiala ed autras instituziuns internaziunalas, da colliar la politica da commerzi cun la politica monetara e da svilup dals singuls pajais e da la communitad internaziunala.

Funcziun da mediaziun

La funcziun da mediaziun da l’Organisaziun mundiala da commerzi ha en emprima lingia ina muntada diplomatica; l’organisaziun propona soluziuns pussaivlas e relascha directivas. L’OMC na po bain betg decretar sezza sancziuns, ma ella po autorisar stadis da reagir sin ina violaziun da las leschas cun sancziuns commerzialas. Mintg’onn tracta l’organisaziun tranter 20 e 40 cas, sco per exempel il 2002/2003 la dispita tranter l’Uniun europeica ed ils Stadis Unids areguard il commerzi d’atschal.

Influenza sin dretg naziunal

Las cunvegnas da l’Organisaziun mundiala da commerzi tangheschan dretg naziunal, damai ch’ils stadis commembers èn da princip s’obligads d’adattar lur legislaziun naziunala a las directivas stipuladas en ils contracts davart il commerzi mundial. Il medem vala er per cuminanzas surnaziunalas sco per exempel l’Uniun europeica.

Commembers

L’Organisaziun mundiala da commerzi dumbra da preschent (2019) 164 commembers, tranter quels dapi il 1995 ils Stadis Unids, il Giapun, la Brasilia, l’India ed ils stadis commembers da l’Uniun europeica; dapi il 2001 èn er la China e dapi il 2012 la Russia commembers da l’OMC.

Ils commembers da l’OMC realiseschan ensemen dapli che 90 % da l’entir volumen dal commerzi mundial. Tranter ils stadis che n’èn betg commembers èn intgins pajais da l’anteriura Uniun sovietica sco er divers stadis da l’Africa dal Nord e dal Proxim Orient da relevanza economica.

Pajais en svilup

Tar radund dus terzs dals commembers da l’Organisaziun mundiala da commerzi sa tracti da pajais en svilup. Per quels valan per part prescripziun separadas (p.ex. GATT, part IV areguard il commerzi ed il svilup) ed els pon obtegnair en tschertas dumondas il sustegn dal secretariat da l’OMC. En il dretg da l’OMC na datti nagina definiziun fixa areguard il status sco pajais en svilup. La categorisaziun sa basa perquai sin la decleraziun dal stadi sez, la quala po però vegnir messa en dumonda tras auters stadis. Tar novs commembers vegn il status futur sclerì en rom da las contractivas d’adesiun. 32 stadis da l’OMC valan tenor definiziun da las Naziuns unidas sco stadis ils pli pauc sviluppads (Least Developed Countries), dals quals il status na po betg vegnir mess en dumonda.

Ils divers pajais en svilup èn savens segnads da problems ed interess che divergeschan fitg ferm in da l’auter. Per part emprovan ils stadis pertutgads da coordinar lur interess e da survegnir dapli paisa entaifer l’OMC cun furmar allianzas. Blers critichers da l’OMC dubiteschan però da princip che las reglamentaziuns spezialas che vegnian concedidas bastian per egualisar ils dischavantatgs dals pajais en svilup envers ils pajais industrialisads.

Organs

Sedia da l’Organisaziun mundiala da commerzi a Genevra

L’Organisaziun mundiala da commerzi sa cumpona da trais organs principals: la Conferenza da ministers furma l’organ superiur e sa scuntra almain mintga dus onns, il Cussegl general è il gremi permanent da tut ils commembers ed il Secretariat da l’OMC stat sut l’egida dal directur general.

Conferenza da ministers

L’organ superiur è la Conferenza da ministers che sa cumpona dals ministers d’economia e da commerzi e che sa raduna mintga dus onns. Mintga stadi commember obtegna ina vusch. Cumbain ch’i po vegnir decidì cun maioritad simpla, sa stentan ins per ordinari da decider en furma da consens. Votà vegn davart la dissoluziun, midada u cumplettaziun da cunvegnas sco er davart la liberaziun da tschertas obligaziuns da singuls stadis commembers.

Cussegl general, gremi da mediaziun e gremi da verificaziun da la politica da commerzi

Il Cussegl general è il pli aut purtader da decisiuns da l’Organisaziun mundiala da commerzi a Genevra. Quel sa raduna regularmain tranter ils inscunters da la Conferenza da ministers. Tar las incumbensas dal gremi tutgan las contractivas d’adesiun cun ils novs stadis commembers, la gestiun dals cussegls spezials da GATT, GATS e TRIPS sco er la controlla da la politica da commerzi dals singuls stadis commembers. Ses represchentants, per il pli ambassadurs, derivan per ordinari da tut ils stadis commembers; la differenza visavi la Conferenza da ministers n’è pia betg la cumposiziun dal gremi, mabain il rang dals delegads.

Tuttina sco il Cussegl general consista er il gremi da mediaziun da represchentants da tut ils stadis commembers. Si’incumbensa è da sclerir dispitas da commerzi tranter stadis commembers, sch’i n’è betg reussì a quels da chattar in accord en discurs bilaterals.

Il Cussegl general sa raduna er sco gremi da verificaziun da la politica da commerzi, medemamain cun participaziun da tut ils stadis commembers. Quest organ examinescha tenor ina procedura fixa regularmain la politica da commerzi dals commembers. Quant savens ch’in stadi vegn evaluà dependa da sia cumpart al commerzi mundial.

Secretariat

Il secretariat ha sulettamain ina funcziun da cussegliaziun. L’intent da quel è da sustegnair ils stadis commembers, il Cussegl general e la Conferenza da ministers en dumondas tecnicas, professiunalas e da dretg. Per pudair ademplir la funcziun da cussegliaziun en si’entira amplezza, è ina da las mesiras indispensablas dal secretariat da documentar e d’analisar il svilup dal commerzi mundial. En pli è il secretariat responsabel per preparar e manar tras contractivas tranter ils singuls stadis commembers.

Cunvegnas

Da princip sa basa l’Organisaziun mundiala da commerzi sin trais pitgas centralas e pliras cunvegnas lateralas. Las trais pitgas centralas èn las cunvegnas General Agreement on Tariffs and Trade (GATT), General Agreement on Trade in Services (GATS) e Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights (TRIPS). Ils commembers da las trais cunvegnas principalas èn obligads dapi la fundaziun da l’OMC da sa participar a praticamain tut las cunvegnas lateralas. Ins discurra en quest connex er dal ‹princip da tut u nagut›. La finamira da la participaziun obligatorica è da cuntanscher tranter ils stadis partenaris la pli gronda omogenitad pussaivla.

GATT

L’Accord general davart las tariffas da duana ed il commerzi (General Agreement on Tariffs and Trade, GATT) furma la cumponenta classica ed a medem temp la pli ampla dal sistem da l’OMC. Las reglamentaziuns dal GATT sa basan sin quatter ideas da basa: 1. I vala il scumond central da restricziuns commerzialas statalas, 2. Las tariffas da dazi duain vegnir fixadas e reducidas successivamain, 3. I vala il princip da la naziun la pli favurisada, 4. I vala l’obligaziun dal tractament naziunal (cf. sutvart).

GATS

L’Accord general davart il commerzi cun servetschs (General Agreement on Trade in Services, GATS) è entrà en vigur il 1995. Quel cumpiglia ils servetschs en il sectur da bancas, da societads d’assicuranzas e d’instituts da cussegliaziun. La finamira è medemamain da liberalisar quest sectur; sfidas supplementaras, che sa tschentan qua en tut autra dimensiun che tar il commerzi cun rauba, furman la renconuschientscha vicendaivla da qualificaziuns professiunalas ed ils sistems d’assicuranzas socialas che divergeschan per part fitg ferm d’in stadi a l’auter.

TRIPS

La cunvegna davart la protecziun da la proprietad intellectuala (Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights, TRIPS) fa medemamain part dapi il 1995 dal sistem da l’OMC. Surtut plagiats e products che ‹sumeglian› fitg il product d’origin han impedì sur lung temp il transferiment da know-how che fiss stà necessari per liberalisar e promover l’economia mundiala. Quai ha mussà ch’il success economic dals pajais na dependa betg pli en emprima lingia dal chapital monetar, mabain dal chapital spiertal. Il TRIPS furma in’ovra directiva cumplessiva davart la protecziun internaziunala da patents, dretgs d’autur e.a. La cunvegna è lianta e furma surtut ina basa giuridica solida per ils pajais che disponivan fin qua be da regulaziuns rudimentaras areguard la protecziun intellectuala.

Princips

Transport da containers en il mund globalisà

Tut ils commembers da l’Organisaziun mundiala da commerzi èn s’obligads da resguardar intginas reglas fundamentalas areguard lur relaziuns commerzialas cun l’exteriur. Emprima prioritad ha ord vista economica la reducziun da duanas e d’auters obstachels per il commerzi. Ma er finamiras socio-economicas giogan ina rolla: Tuttas furmas da discriminaziun duain vegnir dismessas ed il standard da viver general duai vegnir augmentà. Per pudair realisar questas finamiras han ins statuì sco basa da tractar ils trais princips da la nundiscriminaziun, da la reducziun da duanas e da barrieras per il commerzi sco er la reciprocitad.

Nundiscriminaziun

Il princip da la nundiscriminaziun è reglà en las differentas cunvegnas da l’OMC e sa lascha da sia vart sutdivider en dus princips: il princip da la naziun la pli favurisada e l’obligaziun dal tractament naziunal.

Princip da la naziun la pli favurisada (Most favoured Nation Principle, GATT artitgel 1): Tut ils avantatgs e privilegis ch’in stadi commember conceda ad in auter, duain immediat er valair per tut las autras naziuns da l’OMC. La suletta excepziun furma l’uniun da singuls stadis da l’OMC ad ina zona da commerzi liber u ad in’uniun da duana sco che quai è per exempel il cas tar ils pajais da l’Uniun europeica. Quai vegn giustifitgà cun far valair che talas uniuns furman in impurtant pass vers in commerzi liber global.

Obligaziun dal tractament naziunal (National Treatment Obligation, GATT artitgel 3): Tenor questa regla na dastgan products da l’exteriur betg vegnir dischavantagiads envers products naziunals. Er qua exista ina regulaziun excepziunala, numnadamain areguard products da pajais en svilup. La finamira da questa excepziun è da promover e proteger l’economia en pajais en svilup, enstagl da franar quella cun l’import da products bunmartgads. Per servetschs vala l’obligaziun dal tractament naziunal be sch’ils stadis han avert il martgà per in sectur da servetschs specific.

Reducziun da duanas e da barrieras per il commerzi

Il princip da la reducziun da duanas e da barrieras per il commerzi (prohibition on trade restrictions other than tariffs) serva a generalisar e simplifitgar la valitaziun da duanas. Per proteger products indigens dastgan da princip be vegnir incassadas duanas, ma betg vegnir fixads contingents u quotas d’import. Ultra da quai dastgan duanas existentas resp. sbassadas betg vegnir auzadas. Questas mesiras servan en general a liberalisar il commerzi mundial.

Reciprocitad

La clausula da reciprocitad cumplettescha il princip da la naziun la pli favurisada. Conceda il pajais 1 al pajais 2 tscherts privilegis commerzials, è il pajais 2 obligà da sia vart da conceder al pajais 1 ils medems privilegis. En il decurs dal temp è quest focus sin las relaziuns tranter dus singuls stadis commembers vegnì remplazzà pli e pli tras l’idea dal multilateralissem che cumpiglia l’entira cuminanza da stadis.

Multilateralissem

Ozendi vegnan ils princips da l’OMC ch’èn vegnids descrits survart per il pli subsummads sut in sulet chavazzin, numnadamain quel dal multilateralissem. Ins promova sapientivamain in cumportament cooperativ, orientà a l’interess vicendaivel e che conceda als partenaris ils medems dretgs, il qual duai cumpigliar tut las naziuns da l’OMC, entant che contracts plurilaterals, pia che duain valair be per ina part dals commembers da l’OMC èn malvis e be admess sut tschertas cundiziuns. Cun quai vul ins cuntanscher che l’entir commerzi mundial vegnia liberà successivamain da duanas e d’auters obstachels per il commerzi e che tut ils pajais e betg be intgins profiteschian da quai. Ils ultims onns è questa finamira però vegnida franada in pau, suenter che la Runda da Doha n’ha manà a nagins resultats. Dapi lura vegnan puspè fatgas dapli cunvegnas plurilateralas.

Critica

Hong Kong: Protestas cunter la Conferenza da ministers dal 2005

Posiziuns criticas envers l’Organisaziun mundiala da commerzi e sia politica vegnan per ordinari represchentadas d’organisaziuns nunguvernamentalas e da sindicats, ma er d’intgins scienziads d’economia. Tar OWINFS (Our World Is Not For Sale) sa tracti d’ina rait d’organisaziuns ed associaziuns dals moviments socials mundials. La finamira è d’opponer al liberalissem economic al qual s’orientescha l’OMC in nov maletg directiv, numnadamain quel d’in sistem da commerzi multilateral che duai esser persistent, responsabel, democratic e segnà da giustia sociala.

Influenzas negativs sin il sid global

Per part vegn crititgada la rolla da l’OMC en connex cun la globalisaziun cuntinuanta da l’economia dals pajais dal sid, en spezial il clom suenter la privatisaziun dal martgà dad aua e suenter la reducziun da dazis protectivs e da quotas. Er pajais che disponian da pauc’aua sajan tras quai sfurzads da producir a moda intensiva (p.ex. cun cultivar granezza u zutger), enstagl da pudair cultivar vivonda da basa che basegna pauc’aua. La producziun da products d’export per il martgà mundial saja savens pli char e pericliteschia l’existenza dals purs pitschens. Ultra da quai sajan quests pajais sfurzads tras quai d’importar ina gronda part da lur vivonda da basa dals pajais industrialisads, nua che quests products vegnian savens subvenziunads. Quai augmentia la finala en blers pajais la dependenza da la producziun en ils pajais industrials e dal martgà mundial.

Tscherts critichers considereschan in commerzi liberalisà da princip sco nunadattà, damai ch’ils participants al martgà partian da cundiziuns da concurrenza inegualas. Sin il sectur agrar per exempel concurrenzeschian purs pitschens nunscolads cun parcellas da main ch’ina hectara e senza access a meds da sprizzar e ladim cun interpresas grondas che produceschian tenor ils princips da l’agroindustria. A medem temp vegnia pretendì ensemen cun la reducziun dals dazis protectivs ch’il stadi sa retiria da la cussegliaziun da ladar, da la repartiziun da semenza e da la cumpra da racoltas; ma questas mesiras na possian betg vegnir remplazzadas svelt avunda ‹tras il martgà›, uschia che quai succedia a disfavur dals purs pitschens pertutgads. E vegnian alura importads products agrars autamain subvenziunads per pretschs che giaschan sut ils custs da producziun a l’intern dal pajais, alura na possian ils purs pitschens betg pli vender lur products, uschia ch’i manchian ils daners per modernisar lur manaschis.

Medemamain vegn fatg valair ch’i manchia als pajais en svilup senza auts dazis sin imports la pussaivladad da sviluppar in’atgna industria stabila. Tras quai impedeschia il sistem da l’OMC «oz tut las vias e pussaivladads, cun las qualas pajais hajan pudì gudagnar pli baud terren envers stadis concurrents, per exempel ils Stadis Unids envers la Gronda Britannia». Quest mecanissem vegnia anc rinforzà tras il protecziunissem lubì en furma da subvenziuns. Damai ch’ils dazis sco med protecziunistic da vart dal stadi vegnian reducids successivamain, sajan s’etablidas autras furmas da sustegnair ils agens products sin il martgà mundial: Pajais ritgs promovian l’export da lur rauba sur subvenziuns e rendian quella uschia pli bunmartgada che la rauba indigena en pajais povers. L’OMC differenziescha tranter subvenziuns che sajan da limitar e da reducir a lunga vista e talas ch’èn admessas. La gronda part da las subvenziuns da las ‹superpussanzas da subvenziuns› Stadis Unids ed Uniun europeica tutgan en la categoria da las subvenziuns che na duain betg vegnir limitadas.

Negligientscha da la protecziun da l’ambient

Organisaziuns da l’ambient sco Greenpeace crititgeschan che l’OMC na prendia nagin resguard sin la protecziun da l’ambient. Savens vegnian mesiras da protecziun da l’ambient consideradas sco obstachels per il commerzi (p.ex. la protecziun da l’aria u restricziuns en la tecnica genetica); quai reduceschia las pussaivladads statalas da pratitgar ina protecziun da la natira activa.

Influenza surproporziunala dals concerns

In ulteriur punct da critica furma l’influenza da concerns transnaziunals e d’associaziuns sco la Chombra internaziunala da commerzi sin la procedura da decisiun da l’OMC. Cun limitar las pussaivladads da las regenzas da prender influenza sin la politica economica sa laschian legislaziuns naziunalas sin ils secturs da la politica sociala, da la protecziun da lavur u da la protecziun da l’ambient – savens legitimadas democraticamain – mo realisar parzialmain u metter en vigur en furma moderada.

Mancanza da transparenza

Sco ultim punct da critica saja menziunada la mancanza da transparenza e da controlla entaifer l’OMC. Bain vegnian gia fatg dapi in temp ponderaziuns d’endrizzar in organ quasi parlamentar, ma facticamain manchian fin qua entaifer l’organisaziun tuts mecanissems da controlla. Ils protocols da sesida vegnian rendids accessibels be a moda insuffizienta e de facto na saja l’organisaziun ni obligada al dialog cun las Naziuns unidas ni cun las medias. Er la critica da vart d’organisaziuns nunguvernamentalas derivia savens da quai che quellas n’hajan – cuntrari a quai ch’igl è per exempel il cas en l’Assamblea generala da las Naziuns unidas – nagina pussaivladad d’articular lur interess.

Litteratura

• Thomas Gerassimos Riedel: Rechtsbeziehungen zwischen dem Internationalen Währungsfonds und der Welthandelsorganisation: die Organisationen und ihre gegenseitigen Rechtsbeziehungen im Bereich des Handels und der Subventionen. Nomos, Baden-Baden 2008, ISBN 978-3-8329-3703-4.
• Felix Ekardt, Swantje Meyer-Mews, Andrea Schmeichel e Larissa Steffenhagen: Welthandelsrecht und Sozialstaatlichkeit – Globalisierung und soziale Ungleichheit. (Böckler-Arbeitspapier, 170), Düsseldorf 2009, 170.
• Christoph Herrmann, Wolfgang Weiß, Christoph Ohler: Welthandelsrecht. C.H. Beck, Minca 2007, ISBN 978-3-406-56067-5.
• Wimmer/Müller: Wirtschaftsrecht. International – Europäisch – National. 1. ed., Springer, Berlin 2007, ISBN 3-211-34037-8.
• Christian Tietje (ed.): Welthandelsorganisation mit WTO-Übereinkommen, GATT 1947/1994, Landwirtschaftsübereinkommen, SPS, TBT, Subventionsübereinkommen, Antidumping-Übereinkommen, GATS, TRIPS, DSU. 3. ed., Beck-Texte im dtv, Minca 2005, ISBN 978-3-406-53455-3.
• Meinhard Hilf, Stefan Oeter (ed.): WTO-Recht – Rechtsordnung des Welthandels. Nomos, Baden-Baden 2005, ISBN 3-8329-1085-9.
• Hans-Joachim Prieß, Georg M. Berrisch (ed.): WTO-Handbuch. Verlag C.H. Beck, Minca 2003, ISBN 978-3-406-50174-6.
• Stoll, Schorkopf: WTO – Welthandelsordnung und Welthandelsrecht. 2002.
• Kai-Oliver Miederer: Der Beitritt zur Welthandelsorganisation und zur Europäischen Union – Ein Vergleich der angewandten Verfahren und Kriterien. Universität Bremen, Bremen 2002.
• Timm Ebner: Streitbeilegung im Welthandelsrecht – Maßnahmen zur Vermeidung von Jurisdiktionskonflikten. Mohr Siebeck, Tübingen 2005, ISBN 3-16-148731-1.
• Evangelischer Entwicklungsdienst (EED) (ed.): Verraten und Verkauft? Entwicklungsländer in der WTO. Bonn 2005.
• Christiane A. Flemisch: Umfang der Berechtigungen und Verpflichtungen aus völkerrechtlichen Verträgen. Die Frage der unmittelbaren Anwendbarkeit, dargestellt am Beispiel des WTO-Übereinkommens. Peter Lang, Berna 2002, ISBN 3-631-39689-9.
• Johann Wagner: Direkte Steuern und Welthandelsrecht: Das Verbot ertragsteuerlicher Exportsubventionen im Recht der WTO. Nomos, Baden-Baden 2006, ISBN 3-8329-1804-3.
• Simeon Held: Die Haftung der EG für die Verletzung von WTO-Recht. Mohr Siebeck, Tübingen 2006, ISBN 978-3-16-148842-9.
• Matthias Herdegen: Internationales Wirtschaftsrecht. C.H. Beck, Minca 2017, ISBN 3406702821, (11. ed.).
• Franz Garnreiter: Die Entwicklungsländer im System von WTO und IWF: Konzerngetriebene Regulierung der Weltwirtschaft. En: ISW – Institut für sozial-ökologische Wirtschaftsforschung (ed.): ISW-Spezial 20, Minca, avrigl 2007.
• Ingo E. Niemann: Das Verhältnis zwischen WTO/TRIPS und WIPO. Geistiges Eigentum in konkurrierenden völkerrechtlichen Vertragsordnungen. Springer, Berlin 2007, ISBN 3-540-75348-6.
• Dieter Bender (ed.)/Michael Frenkel: GATT und neue Welthandelsordnung – Globale und regionale Auswirkungen. Gabler Verlag, 1996.
• Gerhard Volz: The Organizations of the World Economy / Die Organisationen der Weltwirtschaft. Oldenbourg, Minca 2000.
• Susan George: WTO: Demokratie statt Drakula. Für ein gerechtes Welthandelssystem. VSA-Verlag, Hamburg 2002.

Colliaziuns

 Commons: Organisaziun mundiala da commerzi – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio

• WTO – pagina d’internet uffiziala
• Global Trade Watch
• Constitution of Global Capitalism. The World Trade Organization Twenty Years After
• Bundeszentrale für politische Bildung: Commembers ed observaturs da l’OMC – survista grafica