Pajais en svilup

Tenor encletga generala è in pajais en svilup in stadi che sa chatta areguard ses svilup economic, social e politic sin in nivel relativamain bass. ‹Pajais en svilup› è en pli ina noziun collectiva per stadis che vegnan considerads tenor diever linguistic popular sco ‹paupers›. Tge stadis che duain vegnir attribuids als pajais en svilup dependa dals criteris ch’ins applitgescha per giuditgar il svilup. Il term deriva da la politica d’agid al svilup. Per gronda part acceptan e dovran er ils stadis pertutgads questa noziun. Per l’ina grazia a la tscherna da pleds senza valitaziun, per l’autra perquai che ‹pajais en svilup› è ina denominaziun relativamain nunspecifica. Entaifer la discussiun scientifica vegn il term percunter discutà a moda cuntraversa. Malgrà diversas emprovas na datti enfin oz nagin concept teoretic sco basa per la noziun.

Low-Income-Countries (LIC) – ils stadis ils pli povers dal mund: entradas annualas per persuna da sut 745 dollars (funtauna: Banca mundiala 2001)

Diever linguistic general

Remartgas da basa

Agricultura en la regiun dal Mount Kenya

Per la noziun ‹pajais en svilup› datti er sinonims sco ‹nord-sid›, ‹stadis industrials e stadis betg industrials›, ‹Terz Mund› u ‹ritg e pover›. Tut quests terms èn per part contestads e vegnan refusads da tscherts experts. Critichers da la noziun ‹pajais en svilup› remartgan per exempel ch’ella sugereschia insatge che n’haja mintgatant gnanc lieu: numnadamain in svilup. In dals critichers ils pli prominents da questa noziun è l’econom svedais Gunnar Myrdal.

Betg pli usitads èn ils terms ‹pajais sutsviluppads› (unterentwickelte Länder, Underdeveloped Countries) sco er ils terms tudestgs ed englais rückständige Länder (Backward Countries) u nicht-entwickelte Länder (Undeveloped Countries). Quests terms èn cumparids per l’emprima giada en il program da l’ONU da l’onn 1949, els valiteschan dentant fermamain e pon offender abitants da pajais pertutgads. Per quest motiv na vegnan els betg pli duvrads da l’ONU e da la Banca mundiala. En tscherts pajais en svilup vegnan ils terms dentant duvrads aposta per accentuar la situaziun insupportabla e per evitar eufemissems.

Convenziuns linguisticas internaziunalas e naziunalas

A nivel internaziunal n’existan naginas convenziuns linguisticas cleras. Uschia han ins per exempel differenzià suenter in’Assamblea generala da l’ONU l’onn 1971 ils Least Developed Countries (LLDC) ed ils Less Developed Countries (LDC). Ma betg tut las organisaziuns da l’ONU fan la differenza tranter las duas gruppas. La Direcziun da svilup e da collavuraziun svizra (DSC, tudestg: DEZA) evitescha il pled ‹pajais en svilup› e dovra persuenter la noziun ‹pajais partenaris› (Partnerländer).

L’expressiun nord-sid

Ils pajais en svilup sezs fan savens diever da l’expressiun ‹nord-sid›. Er il term ‹politica da svilup› vegn remplazzà pli e pli da l’expressiun ‹relaziuns tranter nord e sid›. Questa denominaziun na valitescha betg, cunquai ch’ella inditgescha ina posiziun geografica (er sch’ils pajais en svilup n’èn betg sfurzadamain situads en l’emisfera sid); il medem vala per la noziun ‹il nord›. Il term ‹il vest› sco sinonim per pajais ritgs è dal punct da vista geografic nunprecis; dal rest è el in relict dal temp da la Guerra fraida.

Stadis industrials e stadis betg industrials

Cun la noziun ‹stadis industrials› emprov’ins da differenziar linguisticamain stadis industrialisads da pajais en svilup che vulessan daventar stadis industrialisads. L’industrialisaziun istorica da l’Europa na sa lascha dentant betg cumparegliar cun ils process ch’han lieu actualmain en pajais en svilup. Ultra da quai datti in problem cun classifitgar ils pajais industrialisads ch’eran anteriuramain socialists (‹pajais da l’ost›). Quels han bain tuts percurrì l’industrialisaziun, sa chattan dentant per part en in stadi ch’è da taxar sco pover. Ma er per categorisar ils ‹pajais dal vest› n’è il term ‹stadis industrials› betg pli adattà senz’auter: sch’ins cumpareglia en quests stadis la cumpart dal sectur industrial cun quella dal sectur da servetschs stuess ins plitgunsch duvrar oz la noziun ‹stadis da servetschs›.

La noziun ‹Terz Mund›

La noziun ‹Terz Mund› deriva dals onns 1950 ed era oriundamain ina concepziun politica. Questa noziun definiva ils stadis nunalliads che na vulevan betg sa laschar absorbar ideologicamain da la Guerra fraida. Gia avant la fin dal conflict tranter ost e vest, u ditg pli exact a l’entschatta dals onns 1980, vegniva pretendì da desister da l’expressiun ‹Terz Mund›. Ulrich Menzel ha motivà e consolidà questa pretensiun l’onn 1992 en ses cudesch ‹Das Ende der Dritten Welt› cun la tesa ch’il segund mund saja sa schlià e consequentamain na possia er betg pli exister in Terz Mund. Tuttina n’è l’expressiun betg sparida, surtut en il linguatg da mintgadi vegn ella anc duvrada stediamain.

Ritg e pover

Las noziuns ‹ritg› e ‹pover› defineschan be insuffizientamain il stadi da svilup d’in pajais. Ellas vegnan per il pli duvradas en connex cun la facultad da persunas singulas. Uschia datti er povradad en pajais cun in’auta entrada media (per exempel en Svizra u en Germania) e ritgezza datti er en pajais en svilup (per exempel en ils pajais ch’exporteschan ieli).

Problems structurals dals pajais en svilup e lur motivs

Cun structuras èn manegiads elements da basa e relaziuns causalas ch’influenzeschan process interns e modas da reacziun d’in sistem. Per ordinari èn facturs fitg differents responsabels per ils problems structurals dals pajais en svilup. Davart ils motivs per questas difficultads ed il nivel da svilup relativamain bass dals pajais pertutgads exista in grond dumber da teorias. Las bleras accentueschan u ils facturs endogens (chaschunads dal pajais sez) u ils facturs exogens (chaschunads d’ordaifer). Las consequenzas da problems structurals sa mussan en general a lung temp; perquai è la finamira primara da la politica da svilup da superar questas difficultads da basa.

Problems structurals e lur relaziuns causalas

Mumbai (India)

Caracteristic per pajais en svilup è savens lur inabilitad da proveder l’atgna populaziun cun ils bains e servetschs necessaris per viver. Cun auters pleds: l’incapacitad da pussibilitar als abitants ina vita degna d’in uman. La Banca mundiala ha per exempel demussà che la gronda part dals stadis da l’America Latina pudess surmuntar la povradad en massa cun redistribuir ina pitschna part da la ritgezza avant maun. Qua na sa tracti pia betg d’in problem da producziun, mabain d’in problem structural politic.

Problems structurals na ston dentant betg exnum esser da caracter politic, mabain pon er concerner auters champs (economia, societad, ambient etc.). Uschia maina il sutprovediment da la populaziun a povradad e fom, e qua tras ad ina productivitad reducida. Quai ha per consequenza che la situaziun da provediment vegn anc mendra. La sutalimentaziun cronica impedescha alura il svilup mental e corporal (surtut tar uffants). Cun quai è la capacitad da meglierar l’atgna situaziun cun creativitad u productivitad, pia l’abilitad da sa sviluppar, limitada. Ch’igl è ordvart difficil da surventscher quest circul vizius è evident.

In auter problem structural è la discriminaziun da las dunnas. Quest fatg è vegnì scuvert pli e pli ils ultims onns sco motiv fundamental dals problems dals pajais en svilup. Consequenzas tuttina gravantas po er avair in augment sfranà da la populaziun en cumbinaziun cun problems da svilup gia existents. En citads maina quai a la furmaziun da slums ed a dischoccupaziun, en regiuns ruralas a problems da nutriment sco er ad in’utilisaziun dal terren nunadattada (e savens cumbinada cun grevs donns ecologics).

Consequenzas da crisas d’energia per ils pajais en svilup

Tar ils problems structurals tutgan er consequenzas da crisas d’energia. La crisa d’ieli da l’onn 1973 ha manà ad in’explosiun dal pretsch dal petroli, da la quala ils pajais ch’exporteschan ieli (per la pli gronda part l’OPEC) han profità. Ils pajais industrials ch’importeschan ieli èn stads tant victimas da quest svilup sco er profitaders (sco furniturs dals bains d’investiziun e da consumaziun ch’èn daventads pli e pli dumandads). Ils pajais en svilup ch’han importà ieli n’han dentant betg pudì cumpensar las sperditas cun affars en cuntrapart (sch’ins excluda la reflussiun da chapital dals migrants da lavur) ed èn vegnids franads en lur svilup u schizunt bittads enavos.

Pervi da differents svilups difficils entaifer l’economia mundiala hai er dà durant ils onns 1980 ina sbassada dramatica dals pretschs. Quella ha gì per consequenza che las entradas per chau da pajais sco la Libia u la Nigeria èn sa reducidas a la mesadad. Pajais en svilup èn en general pertutgads pli ferm da crisas d’ieli che pajais industrials ed ins suppona che crisas d’energia futuras vegnian ad esser in ulteriur factur ch’impedeschia lur svilup.

Ils tratgs caracteristics communabels dals pajais en svilup

Tar ils tratgs caracteristics dals pajais en svilup sa tracti da sintoms dals problems structurals descrits survart. Gia dapi ils onns 1950 datti las uschenumnadas ‹glistas da tratgs caracteristics› ch’emprovan d’enumerar ils puncts centrals da problems da svilup. I vegn discutà a moda controversa cun tge tratgs caracteristics cuminaivels che pajais en svilup pon vegnir descrits e sch’i dat insumma talas atgnadads cuminaivlas. La critica dal catalog da tratgs caracteristics parta surtut dal fatg che dus pajais en svilup na ston betg necessariamain avair dapli tratgs cuminaivels ch’in pajais en svilup ed in pajais industrial. Er tar singuls pajais industrials pon ins constatar ils tratgs specifics enumerads en la glista. Perquai datti adina puspè dumondas concernent la classificaziun da pajais en svilup.

Tratgs caracteristics economics

Repartiziun dals lavurants tenor sectur economic – Bangladesch (2000)

Ina gronda part dals tratgs caracteristics economics èn consequenzas directas da la pitschna valur agiuntada en ils pajais en svilup. Uschia lavura per ordinari ina gronda part da la populaziun en il sectur primar, nua ch’i na dat betg in grond augment da la valur da l’economia publica. La paletta d’exportaziun limitada (per exempel bains agrars u resursas mineralas) e l’economia da l’exteriur drizzada vers ils pajais industrials han ragischs en la colonialisaziun d’antruras.

Tratgs caracteristics economics èn:

• ina pitschna entrada per chau
• la repartiziun extremamain ineguala da la facultad e da las entradas (index Gini)
• paucas activitads da spargn e d’investiziun
• la grond’impurtanza dal sectur primar e dal sectur informal
• ina bilantscha commerziala passiva
• ina paletta d’exportaziun limitada
• in’economia da l’exteriur drizzada vers ils pajais industrials
• nauschas cundiziuns da commerzi (Terms of Trade)
• in aut grad d’indebitament vers l’ester
• la fugia da chapital
• grondas inegualitads regiunalas tranter il center e la periferia
• in’auta quota da dischoccupaziun
• in’infrastructura insuffizienta

Tratgs caracteristics areguard l’ecologia

Blers pajais en svilup èn pertutgads fermamain da problems ecologics. Uschia vegnan il Program da las Naziuns Unidas per l’ambient ed il World Watch Institute a la conclusiun che 90 % da la spariziun da spezias, da l’erosiun dal terren e da la runcada dal guaud a nivel global hajan lieu en pajais en svilup. Las resursas natiralas dals pajais en svilup fan part da lur ritgezzas las pli impurtantas e furman uschia per gronda part lur basa d’existenza. Perquai tutgan crisas da l’ambient quests pajais spezialmain ferm.

Tratgs caracteristics gravants areguard l’ecologia èn:

• la destrucziun da l’ambient entras l’urbanisaziun nuncontrollada
• la degeneraziun dal terren (per exempel la concentraziun da sal)
• la desertificaziun
• la periclitaziun da la biodiversitad
• la destrucziun da guauds tropics
• la contaminaziun da l’aua sutterrana pervi da la mancanza da standards da l’ambient
• la contaminaziun da l’aria cun substanzas nuschaivlas per la sanadad (en spezial en aglomeraziuns)

Pervi da las consequenzas che crisas da l’ambient han a nivel global ston ins er reflectar la rolla e la responsabladad ch’ils pajais industrials han tar questas dumondas. In exempel actual da quai è la debatta davart il protocol da Kyoto.

Tratgs caracteristics demografics

Piramida da la populaziun da l’Angola (2005) – ina furma tipica per in pajais en svilup: blers uffants, durada probabla da vita limitada

Il svilup actual da la rata da mortalitad e da la quota da naschientschas ch’ins po observar en blers pajais en svilup sa lascha cumparegliar cun la fasa tempriva dal model da la transiziun demografica. Quai vul dir ch’ins po caracterisar la dinamica da la populaziun cun in’auta quota da naschientschas ed ina rata da mortalitad ch’è bain auta, ma fermamain regressiva (per exempel grazia ad in meglier provediment medicinal). Quai maina ad in augment massiv da la populaziun, accumpagnà d’ina regiuvinaziun extrema da la structura da la populaziun. En cumparegliaziun cun il decurs da la transiziun demografica en ils pajais industrials dad oz vegn la fasa transfurmativa actuala probablamain ad esser caracterisada da ratas da mortalitad che sa sbassan anc pli spert, perquai ch’ils pajais en svilup pon profitar da la savida medicinala ch’è gia avant maun. Pandemias dal temp modern ch’èn sa derasadas considerablamain en intgins pajais en svilup (en la Botswana èn circa 40 % dals creschids infectads cun HIV), pon dentant disturbar quest svilup ed auzar las ratas da mortalitad. En in tal cas ha la piramida da la populaziun la furma d’ina ura da sablun. Pertutgada è en spezial la part da la populaziun ch’è economicamain la pli activa, uschia che la productivitad economica dal pajais vegn danovamain sminuida.

Tratgs caracteristics demografics èn:

• in’auta quota da naschientschas
• in’auta mortalitad d’uffants e d’uffants pitschens (ch’è dentant regressiva)
• in grond augment da la populaziun
• ina durada probabla da vita ch’è en media relativamain bassa
• migraziun sur ils cunfins
• migraziun interna nuncontrollada

Tratgs caracteristics areguard la sanadad publica

Derasaziun da la colera a nivel mundial (l’onn 2004)

Las cundiziuns sanitaras da la populaziun en pajais en svilup èn savens problematicas. Quai sa mussa per exempel a maun d’ina curta durada da vita probabla e d’in’auta mortalitad d’uffants pitschens (ch’è dentant fermamain degressiva). Per motivs da l’igiena manglusa è la populaziun en quartiers da povers suttaposta spezialmain a malsognas ed epidemias.

Exempels per tratgs caracteristics areguard la sanadad publica èn:

• l’alimentaziun insuffizienta e/u malsauna
• la mancanza d’aua da baiver netta
• la mancanza da sereneras
• mancos da sanadad ed in provediment medicinal insuffizient
• in’educaziun sanitara en scola manglusa
• derasaziun nuncontrollada da pandemias (per exempel SIDA)

Tratgs caracteristics socioculturals

Il term ‹sociocultural› designescha las demananzas culturalas, religiusas e socialas d’ina populaziun. In tratg sociocultural d’intgins pajais en svilup è la discriminaziun da las dunnas. Cun quai vegnan bloccads potenzials da svilup. Er il cumportament economic d’ina classa sociala ritga ch’impedescha il svilup po esser in element caracteristic.

Tratgs caracteristics socioculturals èn:

• ina ferm’orientaziun a gruppas primaras
• pitschna mobilitad sociala
• lavur d’uffants
• ina furmaziun nunsuffizienta, in grond dumber d’analfabets
• accumulaziun da ritgezza da la classa sociala superiura enstagl da reinvestiziuns

Tratgs caracteristics da la politica

Ils problems politics dals pajais en svilup vegnan puspè resguardads pli ferm dapi la fin dals onns 1980. Quels pon esser la consequenza da l’inabilitad statala e d’ina politica inadattada tras la classa regenta, ma er l’effect da mancanza d’effizienza e stabilitad da las instituziuns politicas e d’ina preschientscha insuffizienta dal stadi en las provinzas. Schebain in sistem politic funcziuna, dependa plinavant da la cultura politica d’in pajais. Latiers vegn la corrupziun ch’ha per consequenza ch’entradas publicas na vegnan betg duvradas per programs da svilup, mabain per auters intents.

Ulteriurs tratgs caracteristics areguard la politica èn:

• in stadi autoritar (structuras nundemocraticas, dictaturas militaras)
• violaziuns dals dretgs umans
• conflicts violents cun stadis vischins ed autas expensas d’armaziun
• pitschna acceptanza da las instituziuns politicas da vart da la populaziun
• imposiziun da taglia modesta per las entradas pli autas
• clientilissem
• instabilitad politica
• guerra civila u cundiziuns analogas a la guerra civila fin a la decadenza da la statalitad insumma

Mancanza da chapital e dotaziun da facturs insuffizienta

Abitadi informal dasper ina deponia da rument a Jakarta, Indonesia

Las glistas da tratgs caracteristics cumpiglian per il solit er ils puncts ‹dotaziun da facturs insuffizienta› u ‹mancanza da chapital›. Cun la dotaziun da facturs insuffizienta èn manegiads tratgs geodeterministics: cundiziuns climaticas disfavuraivlas, mancanza da terren (per exempel en il cas d’in stadi insular), in manco da ritgezzas natiralas, l’isolaziun entras la posiziun continentala (muntognas, nagin access a la mar) e.u.v.

Critichers dubiteschan che la dotaziun da facturs insuffizienta u la mancanza da chapital d’in pajais sajan necessariamain indizis per ses status sco pajais en svilup. La mancanza da facturs economics e da chapital po per exempel vegnir cumpensada cun autras mesiras. Ma er la conclusiun cuntraria n’è betg adina giustifitgada: l’existenza da tschertas cundiziuns natiralas sco il clima, il funs u en spezial las materias primas na maina betg automaticamain ad in svilup. Quel dependa plitost da l’elavuraziun da materias primas ch’ha pir per consequenza ina valur agiuntada pli auta. Plinavant è er decisiva ina politica capabla che po transfurmar la ritgezza da materias primas en svilup.

Savens vegn la mancanza da chapital er suraccentuada. L’existenza da chapital na decida anc betg davart il svilup d’in pajais (exempel: stadis ch’exporteschan ieli). Suandants puncts impedeschan in svilup positiv, er sch’il chapital è avant maun:

• consum da luxus: a quel appartegnan las accumulaziuns da ritgezza da la classa sociala superiura, la corrupziun e l’imposiziun modesta da taglia per las entradas pli autas
• la fugia da chapital
• il transfer da profit: il gudogn d’interpresas da l’exteriur maina ad in scul d’ina part dal chapital gudagnà a l’intern dal pajais
• autas expensas d’armaziun
• in manco da Good Governance: in’imposiziun da taglia deficitara (en spezial da la classa sociala superiura), ina structura ineffizienta (e cunquai chara) da l’administraziun, ina segirtad giuridica manglusa

La classificaziun da l’ONU

Less Developed Countries (LDC) e Least Developed Countries (LLDC)

La classificaziun dals pajais en svilup en stadis-LDC e stadis-LLDC è vegnida definida a chaschun d’in’Assamblea generala da l’ONU l’onn 1971. Suenter ina refurma da l’onn 1991 succeda la separaziun dals stadis-LLDC tenor quatter criteris:

1. in product naziunal brut (PNB) da main che 900 dollars americans per persuna en media entaifer trais onns
2. l’Economic Vulnerability Index (EVI). Quel descriva la vulnerabladad da societads e remplazza il vegl Economic Diversification Index (EDI). El s’orientescha a maun dals exports, da l’instabilitad da las entradas dals exports, da la producziun agrara e da la cumpart da l’industria da transfurmaziun e dals servetschs vi da l’entir product naziunal brut
3. il Human Assets Index (HAI). Quel furnescha infurmaziuns davart tratgs caracteristics socials sco la sanadad e la furmaziun. Istoricamain remplazza el l’Augmented Physical Quality of Life Index (APQLI) da pli baud. El fa indicaziuns davart la consumaziun da calorias per persuna en pertschient dal basegn minimal e davart las quotas da mortalitad dals uffants, d’alfabetisaziun da creschids e da scolarisaziun en scolas secundaras
4. il dumber d’abitants na dastga betg surpassar 75 miu.

Quest sistem da classificaziun giauda in aut grad d’acceptanza. Crititgà vegn sin il pli l’indicatur static dal dumber da la populaziun. Quel ha per consequenza che la classificaziun po dir pauc davart la repartiziun reala da la povradad sin il mund. In auter problem furma il privel che la politica instrumentaliseschia questa classificaziun. En pli vegn remartgà ch’i saja relativamain cumplitgà d’erurir ils singuls criteris.

La recepziun en la glista dals stadis-LLDC po senz’auter esser giavischada da vart dal stadi pertutgà. La qualitad da l’agid da svilup dals pajais donaturs vegn numnadamain savens giuditgada tenor ils pajaments als stadis-LLDC. En cumparegliaziun cun ils stadis-LDC survegnan quels pli tgunsch contribuziuns ch’els na ston betg pajar enavos (Grants) u credits a meglras cundiziuns (International Development Association, IDA).

Classificaziuns per gruppas da pajais limitadas

Davos las abreviaziuns MSAC, LLDC e SIDS sa zuppentan ulteriuras classificaziuns da l’ONU. La noziun MSAC (Most Seriously Affected Countries) è naschida en consequenza da la crisa d’ieli l’onn 1973 e designescha in program spezial da l’ONU per ils pajais pertutgads il pli ferm. Questa sutdivisiun è sparida or dal vocabulari da l’ONU vers la fin dals onns 1980. Restadas èn las noziuns LLDC e SIDS.

LLDC (Landlocked Developing Countries, betg da scumbigliar cun ils stadis-LLDC descrits survart) vegnan numnads pajais ch’han in commerzi cun l’exteriur che patescha fermamain pervi da lur posiziun lontana da la riva. A quels appartegnan oravant tut la Ruanda, il Burundi, il Nepal u en l’America dal Sid per exempel la Bolivia. Entras lur posiziun disfavuraivla po il pretsch tant d’imports sco d’exports s’augmentar considerablamain.

Ils SIDS (Small Island Developing States) èn pli tard sa furmads a l’AOSIS (Association of Small Island States). Lur commembers represchentan interess communabels da pitschens stadis en svilup insulars. Ina tematica actuala è l’auzament dal livel da la mar en consequenza dal stgaudament global.

Il Human Development Index (HDI)

L’onn 1990 è vegnì fatg l’emprova dal Program da svilup da las Naziuns unidas (United Nations Development Programme, UNDP) da concepir ina cuntraproposta al concept economic da la Banca mundiala. La finamira dal HDI è da resguardar pli ferm facturs socials. Quest indicatur vegn publitgà en il Human Development Report (HDR) che vegn edì mintg’onn da l’UNDP.

Il HDI è vegnì crititgà per motivs politics: gruppas da dunnas han deplorà la buna posiziun dal Giapun, pajais da l’Asia Orientala han protestà cunter la valitaziun da la situaziun dals dretgs umans en lur pajais ed auters pajais han reclamà pervi da lur classificaziun en confrunt cun in auter pajais. Sin proposta da l’India na vegn il HDI betg pli menziunà en documents uffizials da l’ONU.

Las classificaziuns da la Banca mundiala

La classificaziun classica da la Banca mundiala tenor l’entrada per chau

Cuntrari a la classificaziun da l’ONU en stadis-LDC ed LLDC mesira la Banca mundiala il basegn da sustegn d’in pajais mo cun l’entrada per chau respectivamain tenor il product social brut per chau. Ella differenziescha tranter ‹pajais cun paucas entradas› (LIC; Low Income Countries) e ‹pajais cun entradas mesaunas› (MIC; Middle Income Countries). Ils MIC vegnan latiers anc partids en ina gruppa d’entradas superiura ed ina gruppa d’entradas inferiura. Tenor la classificaziun da l’onn 2004 datti 61 LIC e 93 MIC, tranter quels er intgins pajais da l’Europa Orientala, dal Caucasus e da l’Asia Centrala.

Tenor il stadi actual munta il limit maximal per ils LIC 765 dollars americans, per ils MIC inferiurs 766–3035 dollars e per ils MIC superiurs 3036–9385 dollars. Ils limits maximals pon dentant variar minimalmain d’onn ad onn ed èn en general vegnids augmentads ils davos onns. Mintgatant dovra la Banca mundiala er la gruppa dals pajais LIFDC (Low Income Food Deficit Countries) per zavrar entaifer ils LIC pajais cun problems gravants d’alimentaziun. En la classificaziun actuala na figurescha questa noziun dentant betg.

La Banca mundiala dovra la classificaziun tenor entradas per chau sco basa da datas per sia pratica da concessiuns da credit. Ella conceda che questa classificaziun na reflecteschia betg necessariamain il stadi da svilup d’in pajais. Per circumscriver ils pajais en svilup dovran las instituziuns da Bretton Woods la noziun Developing Countries.

Il grond avantatg da la classificaziun da la Banca mundiala è sia structura simpla. I dat dentant savens objecziuns areguard la metodica limitada a las entradas per chau che pon be far constataziuns restrenschidas davart il svilup da singuls pajais. Auter che l’ONU è la Banca mundiala dentant in institut da finanzas e sa limitescha perquai a facturs economics.

L’accentuaziun da la chargia dals debits

Pervi da la grond’impurtanza da la chargia dals debits ha la Banca mundiala furmà supplementarmain las gruppas SILIC (Severely Indebted Low-Income Countries) e SIMIC (Severely Indebted Middle-Income Countries). Tar ils davos datti anc la sutdivisiun en ‹indebitads moderadamain› (MIMIC) ed ‹indebitads levamain› (LIMIC).

Severely Indebted vul dir che trais da quatter indicaturs surmuntan in tschert cunfin critic. Moderately Indebted Countries èn tals che surpassan tar trais da quatter indicaturs 60 % dal cunfin critic, dentant senza cuntanscher quel. Ils ulteriurs stadis vegnan numnads Less Indebted Countries. Ils quatter indicaturs èn (parantesas = cunfin critic):

• la relaziun tranter la chargia dals debits ed il product social brut (50 %)
• la quota dals debits (275 %)
• la quota dals servetschs da debits (30 %)
• la grevezza da tschains dals servetschs da debits (20 %)

A l’entschatta dal 21avel tschientaner eran 45 pajais classifitgads sco Severely Indebted e 43 pajais sco Moderately Indebted. Als davos appartegnan er intgins MIC superiurs sco la Tirchia, l’Argentinia e la Lettonia.

Ils quatter indicaturs-clav circumscrivan bain a moda adequata ils problems essenzials dals pajais en svilup indebitads. Da muntada centrala – e perquai ordvart contestà – è dentant il cunfin critic entaifer quests indicaturs. Durant ils onns 1990 na pudevan ina part dals SILIC facticamain betg pli purtar sulet lur chargia dals debits. Els èn perquai vegnids numnads HIPC (Heavily Indebted Poor Countries) ed integrads en in’iniziativa da sdebitaziun a l’engronda, iniziada da la Banca mundiala e dal Fond monetar internaziunal. L’uschenumnada ‹iniziativa HIPC› cumpiglia per il mument 38 pajais (22 SILIC e 16 ulteriurs stadis cun grondas difficultads finanzialas).

Cas spezials

Ils pajais ch’exporteschan ieli

Iran: demonstraziun per ils dretgs umans (2005)

L’imaginaziun ch’ils pajais ch’exporteschan ieli sajan ‹ritgs› è fallada. Per ordinari sa basa quest maletg incorrect sin ina projecziun da la situaziun dals stadis ritgs e pitschens dal golf. En ina rangaziun che resguarda sper las entradas per chau er indicaturs socials vegnan ils stadis arabs percunter rangads fitg mal. Grazia a lur reservas d’ieli e la politica da l’OPEC han quels bain pudì registrar svilups enorms da las entradas, els n’èn dentant betg stads buns da proveder la populaziun cun bains e servetschs d’impurtanza vitala.

Milliardas gudagnadas cun ieli èn vegnidas impundidas per dievers nunproductivs sco per exempel il luxus u la guerra tranter l’Irac e l’Iran ch’ha durà otg onns. Sco ulteriur effect negativ han reschims marods che na resguardan betg ils dretgs umans pudì sa mantegnair a la pussanza cun cumprar loialitad e protecziun. Exempels spezialmain negativs en quest reguard èn la Nigeria u l’Iran. Pervi da questa situaziun disfortunada vegnan ils pajais ch’exporteschan ieli er numnads ‹fatamorganas dal svilup›.

Ils pajais ch’exporteschan ieli giogan en tutta cas ina rolla speziala entaifer la gruppa dals pajais en svilup: els possedan in bain ch’ils pajais industrials dovran exnum. Ils stadis da l’OPEC disponan da ca. ¾ da las reservas d’ieli da tut il mund ed en il Proxim Orient sa chattan ⅔ da las reservas globalas. Qua tras resulta ina posiziun surproporziunalmain ferma en la politica mundiala ch’als dat blera pussanza. Ins differenziescha perquai cun buna raschun ils pajais ch’exporteschan ieli dals stadis-LDC e LLDC. Grazia a lur entradas extraordinarias profitan ils exportaders d’ieli d’in potenzial per sa sviluppar ch’auters pajais en svilup n’han betg. Quests pajais vegnan er en l’avegnir a restar relevants per la politica mundiala. Quai en ferm cuntrast cun intgins auters pajais en svilup ch’èn crudads suenter la fin da la Guerra fraida en ina ‹trapla da l’irrelevanza›.

Novs pajais industrials

Ils novs pajais industrials (Newly Industrializing Economies) èn ina gruppa da stadis ch’appartegnevan tradiziunalmain als pajais en svilup, ma ch’han surventschì en il fratemp ils tratgs caracteristics da quels. Perquai vegnan els differenziads dals pajais en svilup e furman in’atgna categoria. La noziun englaisa è naschida durant ils onns 1970 e sa referiva oriundamain als ‹Stadis da tigher› asiatics (numnadamain la Corea dal Sid, il Taiwan, il Hongkong ed il Singapur).

Da differentas varts (Banca mundiala, OECD, Fond monetar internaziunal, Communitad europeica) èn vegnidas elavuradas durant ils ultims decennis glistas cun novs pajais industrials. In’enumeraziun lianta n’exista betg, lur dumber variescha tranter 10 e 30. La Banca mundiala ed il Fond monetar internaziunal (IWF) categoriseschan mintgamai 10 pajais sco novs pajais industrials. L’OECD percunter attribuescha bler dapli pajais a questa categoria. Il Bundesministerium für wirtschaftliche Zusammenarbeit und Entwicklung (BMZ) da la Germania e l’Uniun europeica han empruvà da far valair er indicaturs socials e politics, n’èn dentant betg reussids a nivel internaziunal. Sin quai ha il BMZ puspè retratg sia glista che cumpigliava 30 novs pajais industrials, tranter auter l’Ecuador ed il Nicaragua.

Pajais en transfurmaziun

Gorj County, Rumenia (2011)

Resguardads spezialmain en la classificaziun dals pajais en svilup vegnan ils stadis ch’èn sortids da l’anteriura Uniun sovietica. Suandants motivs pretendan in’atgna gruppa per quests pajais:

• Els èn segnads dals problems da transfurmaziun da l’economia planifitgada a l’economia da martgà. Lur deficits da svilup han pia tut auters motivs che quels dals ulteriurs pajais en svilup.
• Els possedan in chapital uman fitg sviluppà. Dentant existan differenzas tranter ils stadis dal Caucasus, ils stadis da l’Asia Centrala ed ils stadis europeics.
• Els possedan ina structura industriala differenziada, in potenzial da svilup tecnologic e sa differenzieschan en quest punct cleramain dals pajais en svilup.
• Ils stadis europeics profiteschan da lur vischinanza tar l’Uniun europeica, qua tras pon els spetgar investiturs dal vest ed access al martgà da l’UE.
• La Russia è anc adina ina pussanza mundiala en il senn politic e militar sco er areguard l’energia, in commember permanent dal Cussegl da segirezza da l’ONU sco er commember dals G8.

Tar ils pajais en transfurmaziun tutgan d’ina vart ils pajais ch’èn daventads ina part da l’emprim mund entras lur integraziun collectiva en l’UE (Pologna, Tschechia, Ungaria, Slovachia, Slovenia, Lituania, Lettonia, Estonia, Rumenia e Bulgaria). Da l’autra vart ils uschenumnads Newly Declining Countries (NDC) che restan vinavant exposts a la tensiun tranter declin e stabilisaziun (oravant tut pajais en l’Asia Centrala, per exempel l’Usbekistan).

Tscherts stadis na pon ins per il mument ni attribuir a l’ina ni a l’autra gruppa. Entras l’augment da pretschs da materias primas è l’economia en il Kasachstan ed Aserbeidschan creschida nominalmain fitg durant ils ultims onns. A tge gruppa che quests dus pajais vegnan ad appartegnair en il futur dependa da la dumonda, schebain els vegnan d’impunder las entradas cun success per diversifitgar l’economia e meglierar il sistem d’educaziun.

En la Georgia èn vegnidas realisadas ils ultims onns refurmas da l’economia ed ultra da quai profitescha il pajais da la taglia da transit da l’oleoduct da Baku-Tiflis-Ceyhan, inaugurà l’onn 2006. En pli ha il pajais per finamira da daventar commember da l’UE e da la NATO. L’Armenia ha dapi l’onn 2002 ina creschientscha economica d’ina procentuala da duas cifras. Dapi la terminaziun da l’emprima fasa da l’extensiun a l’ost s’interessa l’UE pli e pli per il Caucasus (pli exact: per la Georgia, l’Armenia e l’Aserbeidschan). En il rom da la ‹politica da vischinadi europeica› (Europäische Nachbarschaftspolitik) vegnan concludids contracts da partenadi e da cooperaziun cun ils trais pajais numnads.

Stadis ch’han disditg

Entras conflicts violents e sanguinus dals onns 1990 è sa furmada la gruppa dals stadis ch’han disditg. Il term cumpara per l’emprima giada en in artitgel da ‹Le monde diplomatique› da l’onn 1999. Quests pajais èn caracterisads d’in collaps cumplet da l’apparat statal. Il stadi (u il rest da quel) n’è betg pli abel da controllar ses territori, na porscha nagins servetschs publics pli ed in urden politic n’è betg pli visibel. Cun quai crodan ils pajais or da la domena da las teorias da svilup ed ord vista da la politica d’agid da svilup. Ad els appartegnan surtut pajais africans sco per exempel la Republica Democratica dal Congo, Liberia, Somalia u Sierra Leone. Ultra da quai effectuescha il vacum dad urden statal exigenzas spezialas per la politica d’agid da svilup e per la politica da segirezza, cun quai che las crisas da quels pajais pericliteschan il svilup e la segirezza d’entiras regiuns e finalmain da l’entir mund (terrorissem internaziunal). En tge maniera proceder cun tals pajais n’è anc betg cler a nivel da la politica mundiala.

Remartga finala

Favelas a Rio de Janeiro

Sco descrit en l’artitgel, hai dà en il decurs dals ultims 50 onns numerusas propostas da categorisar ils pajais en svilup. Intginas classificaziuns accentueschan facturs economics (Banca mundiala), autras resguardan a moda cumplexa facturs socials (ONU). In’intenziun ordvart ambiziusa prosegua il Human Development Index (HDI) ch’emprova da mesirar il svilup uman.

Parallel a questas classificaziuns generalas èn vegnidas formuladas numerusas sutgruppas per motivs politics, economics u strategics (stadis da la SIS u da l’OPEC). I dat anc ulteriuras gruppaziuns sco ils G-77 u il moviment dals stadis che n’appartegna betg ad in bloc politic; da vulair descriver tut quellas surpassass dentant il rom da quest artitgel.

L’eterogenitad dals differents puncts da partenza per la classificaziun ed il caos da noziuns mussa ch’ils pajais en svilup èn la finala uschè differents sco ils pajais industrials sezs. Facticamain sa chattan tut ils pajais da quest mund insanua en il spazi tranter las noziuns nunexactas ‹ritg› e ‹pover›. Tut tenor sch’il center da l’interess è plitost focusà a facturs economics, socials, politics u ecologics, sa mida la rangaziun dals pajais. Pervi da quai n’èn las metodas da classificaziun tuttina betg senza valita. Ellas furman in agid d’orientaziun valabel per definir tgenins pajais ch’èn en cumparaziun cun auters plitost ‹ritgs› u plitost ‹povers›. Quai na serva betg mo ad intents da studi, mabain gida er en la pratica da la politica d’agid da svilup, cunquai ch’ils pajais donaturs e las organisaziuns multilateralas sa stentan da sustegnair ils pajais ch’èn effectivamain ils pli povers.

Las classificaziuns numnadas sa basan tuttas sin datas generalas da las singulas economias publicas e pon perquai be declerar connexs macroeconomics. Ellas na relatan percunter nagut davart las differenzas socialas ed economicas entaifer in pajais. Spezialmain en pajais en svilup èn las disparitads internas savens pli grondas che quellas tranter ils singuls stadis. Svilup è ina noziun fitg cumplexa e pli ch’ins emprova da generalisar ella e pli pauc ch’ins po declerar cun ella.

Litteratura

• Bundeszentrale für politische Bildung (BpB): Entwicklungsländer, (Informationen zur politischen Bildung, nr. 252), Bonn 1996.
• Hein, Wolfgang: Unterentwicklung – Krise der Peripherie. Opladen 1998, ISBN 3-8100-1663-2
• Hemmer, Hans-Rimbert: Wirtschaftsprobleme der Entwicklungsländer. Minca 2002, ISBN 3-8006-2836-8
• Nohlen, Dieter (ed.): Lexikon Dritte Welt. Reinbek sper Hamburg 2002, ISBN 3-499-61468-5
• Nuscheler, Franz: Lern- und Arbeitsbuch Entwicklungspolitik. Bonn 2004, ISBN 3-8012-0350-6
• Todaro, Michael P.: Economic Development. Essex 2006, 9avla ediziun, Pearson Addison-Wesley, ISBN 0-321-31195-7

Colliaziuns

• Office of the High Representative for the LLDCs, LDCs and Small Island Developing States (UN-OHRLLS)
• Statisticas da DAC