Riom-Parsonz
|
Questa pagina è scritta en surmiran. |
Riom-Parsonz (tudestg, antiquito ed anfignen 1943 offizial Reams e Präsanz) è en cumegn aint'igl cantun Grischun an Svizra. El è naschia antras la fusiun digls cumegns Riom e Parsonz igl onn 1979.
| Riom-Parsonz | |
|---|---|
 | |
 Riom-Parsonz | |
| Administraziun | |
| Chantun | Grischun |
| District | Alvra/Albula |
| Circul | Surses |
| Lingua(s) | rumantsch, tudestg |
| Numer postal | 7463 |
| Geografia | |
| Autezza | 1'257 m s. m. |
| Surfatscha | 55.97 km² |
| Coordinatas | 46° 36′ N 9° 34′ O |
| Demografia | |
| Populaziun | 313 (31. December 2009) |
 | |
| Pagina-web uffiziala | |
Voba
modifitgar Descripziun: An argent (alv) igl casti da Riom neir. La voba corresponda alla voba viglia digl cumegn da Riom.
La voba digl cumegn da Parsonz n'è betg neida risguardada ainten la nova voba. Lezza mussava an cotschen treis cullas melnas (1, 2) anromadas d'ena mitra d'argent cun garnitura dad ôr e bindels an ôr ed argent. Ella è oz
betg ple valevla.
Geografia
modifitgar
Igl cumegn è situo ainten la val Surses sen la sponda vers nordost digl Piz Martegnas (2670 m s. m.). Igl cunfegn vign furmo vers ost da la Gelgia, vers nord d'igl Adont e vers sid dalla Val Nandro. Igls gronds abitadis èn Riom (1257 m s. m.), Parsonz (1398 m s. m.) e Tigignas (1499 m s. m.).
Digl antier territori da 56 km² son 2858 ha neir utilisadas agricol (90% da chegl scu acla), 1679 ha èn muntognas, 1006 ha èn cuvertas cun gôt e 61 ha è surfatscha abitada.
Riom-Parsonz ò set vischnancas vischinantas: Salouf, Cunter, Mon, Casti, Savognin, Mulegns e Farera.
Populaziun
modifitgarLungatgs
modifitgarUriundamaintg eran Riom e Parsonz digltottafatg rumantschs. I niva discurria rumantsch surmiran, egn digls idioms rumantschs. Igl onn 1970 eran anc 90,28 % digls abitants rumantschs. Aint'igl frataimp è igl domber pero sa sminuo ferm. La colpa vedlonder è an amprema lengia l'immigraziun da gliout da glianga tudestga. La tabella suandonta mossa igl svilup digls davos decennis:
| Lungatgs a Riom-Parsonz | ||||||
| Lungatgs | Dumbraziun 1980 | Dumbraziun 1990 | Dumbraziun 2000 | |||
| Abitants | Part | Abitants | Part | Abitants | Part | |
| Tudestg | 25 | 9,51 % | 55 | 18,52 % | 110 | 33,64 % |
| Rumantsch | 229 | 87,07 % | 234 | 78,79 % | 209 | 63,91 % |
| Taliang | 9 | 3,42 % | 3 | 1,01 % | 6 | 1,83 % |
| total | 263 | 100 % | 297 | 100 % | 327 | 100 % |
79,2 % digls abitants ancleian anc rumantsch. Igl lungatg uffizial è rumantsch.
Derivanza e naziunalitad
modifitgarDigls 335 abitants igl 2005 eran 323 (= 96,42 %) da naziunalitad svizer.
Politica
modifitgarMastral è Armando Thomann.
Istorgia
modifitgarAbito permanent era cunzont Riom per franc 100 onns a. Chr. Gio avant niva tgavo or crappa da fier e da rom e culo or tals segl lia. E cotras sarò er nia fundo en li abito permanent. Igl onn 15 a. Chr. òn igls romans aquisto la Rezia e fatg ordlonder ena provinza romana. Tar extgavaziuns ins ò catto igl onn 1975/76 e pi tard, fundamaints e rastanzas dad en bietg pi grond. Cun smarvegl ins ò pudia constatar tgi tal bietg era sto drizzo aint detg luxurious cun en scoldamaint dad aria tgoda e cun bogns.
Digl taimp da Carla igl grond (ca. igl onn 840 s. Chr.) è nia fundo a Riom en bagn roial (tgi appartigniva agl rètg) ed i vign er menziuno ena baselgia, prubabel la pi viglia baselgia an Surses, l’anterioura baselgia da son Lurintg. Da chel taimp vign er per l’amprema geda menziuno an en documaint igl nom „Villa Riamio“. A l’antschatta digl 1400 niva menziuno an en codesch uffizial digl uestgia da Coira igl lia da „Ryams“ scu post da dertgira da Surses. Riom è rasto li da la dertgira ota da Surses anfignen igl 19avel tschentaner, damaias igl lia central da Surses. Parsonz vign menziuno per l’amprem’eda igl onn 1156 scu „Coloniam de Presam“.
Igl casti Rezia Ampla, l’ansagna da Riom, è nia biagia anturn igls 1200. Igl pi ancunaschaint abitant digl casti saro sto igl erox Banadetg Fontana. El è crudo ainten la battaglia da la Tgalavagna cunter igls austriacs igl onn 1499. Ma er a Parsonz existiva da chels onns en casti, numnadamaintg agl nord sen la Motta pitschna. Igl casti veva da purtar igl nom Rauschenburg.
La pi gronda catastrofa tgi ò mess Riom sen ena greva prova, è sto l’arsa gronda digls 5 da mars 1864. Pir prubabel èn stos en furn da pang tgi era betg clos (defect) ed igl fatg, tgi chel de rigiva en orcan da favogn, igls muteivs da chest terribel incendi. Ins pò deir tgi l’antiera vischnanca è davantada en’unfrenda da las flommas. Tigl incendi ògl betg do unfrendas da carstgangs, ma la gronda malaveta, igls strapatschs da biagier anse la vischnanca òn procuro, tg’igls ples èn chels onns sessour morts relativamaintg bod. Igl onn 1913 è Riom nia tutgia anc eneda d’en’arsa. Treis albierts èn ars giu, tranter oter er ena tgesa. Ma er a Parsonz è ars, e chegl igl onn 1849. 9 tgesas e clavadeiras èn arsas giu. Tar la reconstrucziun da Riom ò, e chegl ins dastga bagn deir, gido fitg Monsieur Laurent Carisch. A Paris veva el gudagnea fitg bler daners (e catto ena donna bagnstanta). Igl onn 1865 è el turno da Paris a tgesa. Sessour ò el laschea biagier ena tgesa tgi fò ena bela preschientscha, ena gronda clavadeira e bietgs d’economia ed en pastregl. Igls onns 1930 è nia vandia la tgesa cun clavadeira e regress anturn a la clostra da Menzingen. La tgesa dat la stad albiert a las mongias da Menzingen, tgi passaintan lour vacanzas a Riom.
Occurenzas
modifitgarSiva digl 2006 ò li aint'igl casti da Riom igl teater musical Origen.
Uniuns
modifitgarA Riom dattigl suandotas uniuns:
- Chor viril Riom – Parsonz – Cunter
- Uniun da donnas e mattas Cunter – Riom – Parsonz
- Uniun da giuventetna Riom-Parsonz
Weblinks
modifitgar
Commons: Riom-Parsonz – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio