Vicosoprano

Vicosoprano
Fracziun
Vista da Vicosoprano
Vopna
Administraziun
Stadi	Svizra
Chantun	Grischun
District	Malögia
Circul	Bregaglia
Vischnanca	Bregaglia
Territori
Autezza	1067 m s.m.
Surfatscha	54 km²
Populaziun	445 abitants (2010)
Spessezza	8 ab./km²
Cunfina cun	Val Masino (IT-SO)
Autras infurmaziuns
Numer postal	7603
Preselecziun	081
Abitants	Vicaresi
Lingua tradiziunala	lumbard
Dialect	bregagliot
Internet
Lexicon istoric retic

Vicosoprano (bregagliot Visavran; istoric: rumantsch Visavraun, Savraun e tudestg Vespran) è in'anteriura vischnanca politica svizra cun 450 abitants en il chantun Grischun. Ella è situada en il circul Bregaglia che appartegna al district Malögia.

Casaccia, tranter il 1972 ed il 2009 ina fracziun da Vicosoprano

Il 1. da schaner 2010 ha Vicosoprano a fusiunà cun Bondo, Castasegna, Soglio e Stampa che furman ussa la nova vischnanca da Bregaglia.

Geografia

Vicosoprano è situà en la Bregaglia a la riva sanestra da la Maira, sper il cunfin cun l'Italia. Il vitg sa chatta 19 km davent da Chiavenna (Clavenna), 30 km da San Murezzan e 96 km da Cuira. Las proximas staziuns da viafier èn a Chiavenna per destinaziuns en l'Italia ed a San Murezzan per destinaziuns svizras.

La vischnanca da Vicosoprano aveva trais fracziuns: Casaccia, Löbbia e Roticcio (per bregagliot Ruticc, encunoschent da la chanzun tradiziunala locala La canzun da Ruticc).

Il punct il pli aut da la vischnanca è la Cima di Castello (3'388 m) che marca il cunfin cun Stampa e Val Masino en l'Italia.

Istorgia

Vicosoprano era gia colonisà en il temp medieval. Il toponim cumpara per l'emprima giada l'onn 1096 en la furma latina vicus supranus. La vischnanca è il lieu principal da la Bregaglia ed era perquai la residenza d'in chastellan. L'onn 1971 ha Vicosoprano fusiunà cun la vischnanca da Casaccia (Casacca per bregagliot) che sa chatta var 6 km pli al nord.

Al cunfin occidental dal vitg sa chatta la tur da Salis (Salisturm), ina tur d'abitar cun sis plauns. Ella deriva dal 13avel u dal 14avel tschientaner ed è vegnida reconstruida l'onn 1580 da Rudolf von Salis. Las fanestras èn vegnidas installadas en il 16avel ed ils 18avel tschientaner, ulteriuras renovaziuns èn vegnidas realisadas l'onn 1821. En il center sa chatta la tur da Senwelen ord il 13avel tschientaner ch'è integrà en la chasa communala.

L'onn 1994 è vegnì empruvà l'emprima giada da fusiunar las tschintg vischnancas da la Bregaglia, Bondo (Buond), Castasegna, Soglio (Suogl), Stampa e Vicosoprano (Visavraun) ad ina suletta vischnanca politica cun il num Bregaglia. Questa emprova n'è dentant betg gartegiada perquai che tut las vischnancas han vuschà encunter. Cun la segunda emprova da l'onn 2008 han las radunanzas communalas da las tschintg vischnancas approvà la fusiun che vegn subvenziunada dal Chantun cun 5,5 milliuns francs. La fusiun è ida en vigur il 1. da schaner 2010. Il center administrativ da la nova vischnanca sa chatta a Bondo.

Etimologia dal toponim

Il toponim deriva da la denominaziun latina vicus supranus e signifitga «vitg superiur».

Vopna

Descripziun (translatada):

Dividida en duas parts, ina dad argient (alv) ed ina naira, sin il fund d'argient in capricorn nair che stat sidretg, la lieunga ed il penis èn cotschens. En la part naira in chastè dentà cun duas turs cun portal.

La vopna actuala preschenta ina versiun simplifitgada d'ina vopna pli veglia.

Populaziun

Linguas

A Vicosoprano discurran ins bregagliot (bargaiot), in idiom da la lingua lumbarda occidentala. Dapi decennis abita a Vicosoprano ina considerabla minoritad da lingua tudestga. Il svilup dals ultims decennis sa mussa en suandanta tabella.

Linguas a Vicosoprano
Linguas	Dumbraziun 1980		Dumbraziun 1990		Dumbraziun 2000
	Dumber	procentuala	Dumber	procentuala	Dumber	procentuala
tudestg	43	10,83 %	41	10,43 %	55	12,82 %
rumantsch	8	2,02 %	16	4,07 %	18	4,20 %
talian	342	86,15 %	329	83,72 %	346	80,65 %
abitants	397	100 %	393	100 %	429	100 %

Religiun e confessiun

En las trais fracziuns da Vicosoprano è la refurmaziun vegnida introducida tranter ils onns 1529 e 1553, en la vischnanca anteriura da Casaccia l'onn 1551.

Naziunalitad

Tar la dumbraziun dal pievel da l'onn 2005 eran 420 da 453 abitants da naziunalitad svizra.

Economia

Las pli bleras plazzas da lavur datti en l'agricultura ed en la selvicultura, en l'industria ed il mastergn sco era en il sectur da servetschs ed en la hotellaria. En il vitg datti dus hotels. Sur il vitg, a la riva dretga da la Maira sa chatta il campadi «Mulina».

A Löbbia, ina fracziun da la vischnanca, datti in'ovra electrica ed ina sutstaziun da l'Ovra electrica da la citad da Turitg (EWZ). L'EWZ proveda ultra da Turitg era las valladas grischunas, nua ch'ins generescha ina considerabla part da la forza electrica.

Transport

Vicosoprano sa chatta sin la lingia 4 dals autobus da l'Engiadina. Il concessiunari è il servetsch d'autos da posta.

Galaria

• 
  Vista da nord
• 
  Vicosoprano
• 
  Punt sur la Maira
• 
  Tur da Salis
• 
  Tur da Senvelen

Litteratura

• Thomas Bitterli: Schweizer Burgenführer, Friedrich Reinhard Verlag Basilea/Berlin, 1995
• Ludmila Seifert, Leza Dosch: Kunstführer durch Graubünden: Scheidegger & Spiess, Turitg 2008
• Willy Zeller: Kunst und Kultur in Graubünden, Haupt Verlag Berna, 1993

Colliaziuns

Commons

Commons: Vicosoprano – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio

• Vicosoprano en il Lexicon istoric retic
• Vicosoprano sin bregaglia.ch (tudestg)
• Pagina d'internet davart il dialect bregagliot (talian)