Pablo Picasso, atgnamain Pablo Ruiz Picasso, (* 25 d’october 1881 a Málaga, Spagna; † 8 d’avrigl 1973 a Mougins, Frantscha) è stà in pictur, graficher e sculptur spagnol. Sia vasta ovra cumpletta cumpiglia picturas, dissegns, graficas, collaschas, plasticas e cheramicas d’in dumber total da radund 50 000. L’ovra è segnada d’ina gronda varietad da las furmas d’expressiun artisticas e tecnicas. Las ovras da sia perioda blaua e rosa e la fundaziun dal cubissem ensemen cun Georges Braque furman il cumenzament da sia carriera d’artist extraordinaria.

Pablo Picasso (1962)
Signatura da Pablo Picasso
Signatura da Pablo Picasso

Tar las pli enconuschentas ovras da Picasso tutga il maletg ‹Les Demoiselles d’Avignon› (1907). Quel è avanzà al maletg-clav da la moderna classica. Cun excepziun dal maletg monumental ‹Guernica› (1937), ina transposiziun artistica da l’orrur da la Guerra civila spagnola, n’ha nagin’autra ovra dal 20avel tschientaner occupà la scienza talmain sco las ‹Demoiselles›. Il motiv da la columna sin il placat ch’el ha realisà il 1949 per il Congress mundial da la pasch a Paris è daventà en tut il mund in simbol per la pasch.

Collecziuns cumplessivas da Picasso vegnan mussadas en museums a Paris, Barcelona e Madrid. L’artist è represchentà a moda prominenta en blers impurtants museums d’art dal mund che sa deditgeschan a l’art dal 20avel tschientaner. Il Museu Picasso a Barcelona ed il Musée Picasso ad Antibes han gia avert lur portas durant il temp da vita da l’artist.

Vita modifitgar

Uffanza e furmaziun (1881–1900) modifitgar

Onns temprivs modifitgar

 
Chasa natala da Picasso a Málaga

Pablo Ruiz Picasso è stà l’emprim uffant da José Ruiz Blasco (1838–1913) e María Picasso y López (1855–1938). Confurm a la moda tradiziunala da dar num a Málaga[1] ha el survegnì tar sia naschientscha l’onn 1881 in’entira retscha da nums: Pablo, Diego, José, Francisco de Paula, Juan Nepomuceno, María de los Remedios, Crispiniano de la Santísima Trinidad, dals quals è sulettamain vegnì fatg diever da Pablo (ina reverenza al frar vegl da Don José ch’era mort curt avant il termin da nozzas oriund).

Il bab era pictur e magister a la scola d’art applitgà Escuela de San Telmo, che steva en la tradiziun da la pictura academica dal 19avel tschientaner, sco er conservatur d’in pitschen museum. L’onn 1884 è naschida la sora Dolores (Lola) ed il 1887 la sora Concepción (Conchita). Instruì da ses bab ha Pablo Picasso cumenzà a malegiar gia en la vegliadetgna da set onns. Il 1890 ha el terminà il maletg ‹Picador› che mussa in torero en l’arena e che vala sco ses emprim maletg en ieli.[2]

L’onn 1891 è la famiglia ida a star a La Coruña en Galicia, nua ch’il bab da Picasso aveva surpiglià ina plazza sco magister d’art a l’Instituto da Guarda. Là è Picasso vegnì recepì cun diesch onns a la scola d’art applitgà. A partir dal 1894 ha el cumenzà a scriver diaris; quels ha el numnà ‹La Coruña› ed ‹Azul y Blanco› (‹blau ed alv›) ed illustrà cun purtrets e caricaturas. Il medem onn ha el cumenzà a signar sias ovras cun ‹P. Ruiz›.

Studi modifitgar

L’onn 1895 è la sora Conchita morta da difteria. Il medem onn è la famiglia ida a star a Barcelona, nua ch’era vegnida purschida al bab ina plazza sco magister. Cun 14 onns ha Picasso dumagnà senza fadia l’examen da recepziun a l’academia d’art La Llotja, e quai uschia ch’el ha pudì sursiglir las emprimas duas classas. In onn pli tard al ha il bab endrizzà ses emprim atelier en vischinanza da l’abitaziun dals geniturs; quel ha Picasso duvrà ensemen cun ses ami Manuel Pallarès, in pictur catalan.[3]

Il 1897 ha Picasso studegià per curt temp a la renumada academia roiala da San Fernando en la chapitala Madrid. Gia suenter curt temp ha el però bandunà quella, damai che las metodas d’instrucziun che vegnivan applitgadas là n’al plaschevan betg. En ses autopurtret dal 1897/98 ha el midà per l’emprima giada la signatura ‹Ruiz› en ‹P. Picasso› – in simbol per il process da sa schliar da ses dachasa. A Madrid ha Picasso visità ils museums, surtut il Prado, e frequentà ils locals d’artists.

Emprima exposiziun singula en il center d’artists Els Quatre Gats modifitgar

 
Ramon Casas: ‹Pablo Picasso›, 1900

Suenter esser sa revegnì a Horta de Sant Joan (Catalugna) da la stgarlattina, è Picasso returnà il 1898 a Barcelona. Qua ha el gì contact cun represchentants dal modernissem catalan (t.a. Ramon Casas, Carlos Casagemas, Isidre Nonell, Ramon Pichot i Gironès e Santiago Rusiñol) che sa scuntravan en il café e center d’artists Els Quatre Gats.

A partir dal zercladur 1898 ha el passentà otg mais cun ses ami pictur Manuel Pallarès (1876–1974) en la citad natala da quel Horta de Sant Joan. Il 1899 ha Picasso emprendì a conuscher il poet Jaime Sabartés, il qual è daventà ses ami intim ed a partir dal 1935 ses secretari.

Il favrer 1900 ha gì lieu en il center Els Quatre Gats l’emprima exposiziun singula da Picasso; quella ha però survegnì recensiuns criticas ed ha be manà a venditas mediocras.[4] Il medem onn, a chaschun da l’exposiziun mundiala, ha Picasso fatg cun ses ami Casagemas in emprim viadi en la metropola d’art Paris, nua ch’el è stà impressiunà da las ovras impressiunisticas da Paul Cézanne, Edgar Degas e Pierre Bonnard. L’october ha el partì per in temp cun Casagemas in atelier a Montmartre. Da quel temp ha el emprendì a conuscher las lavurs da Henri de Toulouse-Lautrec; quellas al han inspirà a represchentar sez plain colurs la vita en la metropola.

Paris – Madrid – Barcelona – Paris (1901–1907) modifitgar

Mort da Casagemas – cumenzament da la perioda blaua modifitgar

Il schaner 1901 è Picasso returnà a Madrid. El ha retschet ina novitad ch’al ha commovì profundamain: Perquai che la sautunza Germaine Gargallo aveva refusà si’amur, era ses ami Carlos Casagemas sa sajettà a Paris.

Sinaquai ha Picasso empruvà da lantschar a Madrid ina nova carriera: a partir dal mars 1901 è cumparì l’emprim d’en tut tschintg carnets da la revista d’art ‹Arte Joven› (‹art giuven›), edids dal scriptur catalan Francisco de Assis Soler, ils quals Picasso sco coeditur ha munì cun illustraziuns. Sia signatura è danovamain sa midada: el signava be pli cun ‹Picasso›. Per motivs finanzials ha la revista però chalà da cumparair suenter curt temp. Picasso ha bandunà Madrid ed è returnà a Barcelona.

Il matg ha l’artist ambizius danovamain visità Paris. Ses emprim commerziant d’art Pere Mañach, tar il qual el steva sur notg, la galarista Berthe Weill e surtut il commerziant d’art ed editur Ambroise Vollard èn sa stentads da promover il giuven artist empermettend. A partir dal zercladur 1901 ha Vollard mussà en sia galaria a la Rue Laffite per l’emprima giada al public da Paris las ovras da Picasso ed è daventà in promotur da la perioda blaua e rosa da quel.

A ses ami Casegemas è deditgà il 1901 in maletg en il qual l’artist sa confrunta cun la sepultura da quel; il 1903 è suandà in purtret da l’ami barmier. Cun sias ovras da la perioda blaua è Picasso s’acquistà dapli renconuschientscha da galarists e critichers che cun tut ses maletgs d’enfin qua. In ami da Gaugin, il poet Charles Morice, ha bain accentuà en ina recensiun la «tristezza nunfritgaivla», ma ha attestà a Picasso da disponer d’in «vair talent».[5]

L’october 1902 è Picasso returnà per la terza giada a Paris. L’emprim ha el abità en hotels, silsuenter tar il poet Max Jacob che stueva lavurar sco gidanter en in negozi da moda. Perquai ch’ils daners per material da stgaudar mancavan, stgaudavan ils amis d’enviern la stanza cun ils dissegns da Picasso; per il medem motiv duvrava Picasso per malegiar petroli dad arder enstagl dad ieli e spargnava liants.

L’atelier da Picasso en il Bateau-Lavoir modifitgar

 
Pablo Picasso, 1904

L’onn 1903 ha Picasso lavurà a moda fitg productiva a Barcelona, è però puspè returnà a Paris. Là ha el vivì da l’avrigl 1904 fin l’october 1909 en il Bateau-Lavoir. Tar quel sa tractavi d’ina chasa mez en decadenza situada sin il Montmartre che cumpigliava numerus ateliers d’artists. En quest lieu eran gia ids a star ils amis da Picasso Paco Durrio, in sculptur spagnol, ed il pictur Kees van Dongen. Pli tard èn tranter auter vegnids vitiers Max Jacob e Juan Gris.

Picasso ha fatg amicizia cun il poet Guillaume Apollinaire ed ha emprendì a conuscher il 1904 Fernande Olivier, la quala è stada ils onns 1905 fin 1912 si’accumpagnadra e musa. Ella derivava da la burgaisia pitschna, era divorziada e s’interessava per la pictura impressiunistica. Tranter auter l’ha Picasso perpetnisà il 1906 en il maletg d’ieli ‹La Toilette› ed il 1909 en la plastica da bronz ‹Tête de femme›.

Enconuschientscha cun Gertrude e Leo Stein sco er cun Matisse modifitgar

Clovis Sagot, in anteriur clown da circus, aveva endrizzà en ina veglia apoteca en la Rue Laffitte ina galaria. Là ha il collectader d’art american Leo Stein, il frar da la poeta e collectadra d’art Gertrude Stein, scuvert il 1905 ils maletgs da Picasso. Suenter che Picasso ha fatg tar Sagot l’enconuschientscha dals fragliuns, ha el envidà quels en ses atelier ed als ha pudì vender maletgs per 800 francs.

En lur salun datiers dal Jardin du Luxembourg envidavan ils Steins la sonda regularmain societads, en rom da las qualas s’entupavan ils artists da l’avantgarda; da qua davent è er Picasso stà envidà a quests inscunters. Là ha el fatg il 1906 l’enconuschientscha da Henri Matisse ed ha fatg amicizia cun quel.[6] En il Salon d’Automne avevan ils Fauves, als quals Matisse appartegneva, attratg l’onn avant l’attenziun cun lur emprima exposiziun communabla.

Il galarist ha sinaquai cumprà da Picasso ovras per 2000 francs, quai ch’ha meglierà a moda essenziala sia situaziun finanziala. Il 1906 ha Picasso fatg in purtret da Gertrude Stein, per il qual l’autura duai esser sesida fin a 90 giadas model. La primavaira ha el interrut las sesidas da purtret ed è sa trategnì durant la stad cun Fernande Olivier a Gósol. Returnà a Paris ha Picasso terminà il purtret da Gertrude Stein or da la memoria, reducind sia fisionomia sin la simplicitad da mascras ibericas.[7]

Cumenzament da la perioda rosa e ‹Les Demoiselles d’Avignon› modifitgar

A partir dal 1905 han cumenzà a dominar tuns rosa en las ovras da Picasso. Il maletg ‹Giuven cun pipa› dal 1905 marchescha la transiziun da la perioda blaua a la perioda rosa. Cumpareglià cun la perioda blaua datti be pli pauc melanconia en questa nova perioda. Ils tuns blaus stattan enavos. Tar ils motivs preferids tutgan uss cumediants, acrobats, harlechins e pajass trists or da la Commedia dell’arte.

Dapi l’enviern da l’onn 1906 ha Picasso preparà en numerus studis e variaziuns il grond maletg ‹Les Demoiselles d’Avignon›. Cun il maletg ch’el ha terminà il fanadur 1907 ha el tschentà il fundament dal pensar cubistic ed inizià la perioda che vegn designada sco ‹période nègre›.[8]

Las emprimas reacziuns tar l’inscunter cun las ‹Demoiselles› en l’atelier da Picasso èn per gronda part stadas negativas. Il maletg è per gronda part vegnì resguardà sco immoral e crititgà vehementamain, e quai schizunt d’amis intims da Picasso. Sper Wilhelm Uhde ha be Leo Stein mussà l’emprim chapientscha per las ‹Demoiselles›, senza però cumprar da qua davent sias ovras pli novas. Ils artists dal fauvissem, Matisse e Derain, han exprimì lur displaschair. Gertrude Stein ha promovì vinavant Picasso ed è s’avischinada en si’expressiun litterara al cubissem. L’onn 1938 ha ella scrit ina broschura davart Picasso.

Wilhelm Uhde ha rendì attent a Picasso il giuven galarist tudestg Daniel-Henry Kahnweiler ch’aveva avert en la Rue Vignon si’emprima galaria. Kahnweiler è daventà ses pli impurtant promotur ed ha exponì il medem onn las ovras da l’artist.[9] Picasso aveva visità il 1907 la gronda retrospectiva da las ovras da Paul Cézanne (mort il 1906) en il Salon d’Automne a Paris. Tras Apollinaire ha Picasso fatg vers la fin da l’onn l’enconuschientscha dal pictur fauvistic Georges Braque ch’era tuttina vegl sco el. L’amicizia tranter Picasso e Braque dueva avair ina grond’influenza sin il decurs da l’istorgia d’art moderna.

Picasso fundescha cun Braque il cubissem (1908–1914) modifitgar

Collavuraziun cun Braque modifitgar

 
Georges Braque, 1908

La stad 1908 ha Picasso passentà cun Fernande Olivier a La Rue-des-Bois al nord da Paris. L’atun dal medem onn han Braque e Picasso cumpareglià ils maletgs ch’els avevan stgaffì en il decurs da la stad – Braque a L’Estaque e Picasso a La Rue-des-Bois. Els sa sumegliavan a moda mirvegliusa.[10] Cuntrari a Picasso ha Braque exponì ses maletgs il november en la galaria Kahnweiler. En sia recensiun da l’exposiziun da Braque ha il criticher d’art franzos Louis Vauxcelles duvrà per l’emprima giada la noziun da las cubes (cubus). Vauxcelles è en spezial sa referì al maletg da Braque ‹Chasas a L’Estaque›.[11]

Tranter il settember 1908 ed il matg 1909 èn Picasso e Braque sa scuntrads quasi mintga di. Kahnweiler è stà il terz ch’era da la partida; el ha intermedià tranter ils dus artists da tempra fitg differenta: Braque che lavurava a moda ponderada, sistematica, e Picasso ch’era plain temperament. Lur cuminanza da lavur era uschè intensiva ch’ils artists sa cumparegliavan cun ils frars Wright, ils piuniers da l’aviatica, e sa vestgivan sco mecanists.[12]

Medemamain il 1908 era l’artist spagnol Juan Gris vegnì a star en il Bateau-Lavoir. Suenter ch’el ha cumenzà il 1911 a sa confruntar cun il cubissem, ha el malegià il 1912 il purtret cubistic ‹Hommage à Picasso›.

Il banchet per Rousseau modifitgar

Il november 1908 ha Picasso dà en ses atelier en il Bateau-Lavoir ina gronda festa en onur da Henri Rousseau, dal qual el aveva acquistà il purtret da grondezza natirala d’in’anteriura amia da Rousseau, l’uschenumnada Yadwigha, e dal qual el dueva restar en possess per vita duranta. Da quest banchet, ch’è daventà famus en l’istorgia d’art, han tranter auter prendì part Apollinaire, Jacob, Salmon, Uhde ed ils fragliuns Stein, en pli la giuvna pictura Marie Laurencin. Curt temp suenter il banchet ha Picasso bandunà il 1909 il Bateau-Lavoir ed ha abità fin il 1912 en in’abitaziun cun atelier al Boulevard de Clichy.

Picasso sa distanziescha dals cubists da salun modifitgar

Tras intermediaziun da Kahnweiler han Fernand Léger e Robert Delaunay emprendì a conuscher las ovras da Picasso e da Braque. L’influenza da Picasso e da Braque è uss sa fatga valair en las ovras da blers auters picturs. Il 1911 è sa furmada ina gruppa da picturs che vegnivan numnads cubists da salun. Tar quella tutgavan sper Léger e Delaunay ils artists Albert Gleizes, Jean Metzinger e Henri Le Fauconnier. Picasso e Braque èn però sa distanziads dals cubists da salun.

L’enguladitsch da la Mona Lisa modifitgar

La stad 1911 èn ils amis Apollinaire e Picasso vegnids suspectads d’esser involvids en l’enguladitsch dal pli famus maletg dal Louvre, la Mona Lisa. Quel era svanì ils 21 d’avust 1911 senza nagins fastizs. Apollinaire e Picasso èn vegnids involvids en il cas, perquai ch’els possedevan mascras da crap ibericas; quellas avevan els acquistà da Géry Pieret, in aventurier beltg che lavurava per temp sco emploià dad Apollinaire. Suenter ina perquisiziun da la chasa è Apollinaire vegnì arrestà ils 8 da settember per avair dà suttetg ad in criminal e tegnì en salv rauba engulada; suenter dus dis ha el tradì che Picasso saja stà involvì.[13] Quel è bain vegnì interrogà, ma betg arrestà. Apollinaire han ins relaschà paucs dis pli tard da l’arrest e sistì il process cunter el il schaner 1912 per mancanza da cumprovas. La Mona Lisa è la finala vegnida a la glisch il december 1913 a Firenza ed è returnada il schaner 1914 en il Louvre.

Emprima exposiziun da las ovras da Picasso a l’exteriur modifitgar

L’emprima fasa dal cubissem fin ca. l’onn 1912 vegn numnada cubissem analitic. In exempel furma il purtret dad Ambroise Vollard (1910). A partir dal 1912 èn suandads ils Papiers collés, ina furma tempriva da las collaschas. Cun quai aveva cumenzà la transiziun vers il cubissem sintetic.

Plaunsieu èn las ovras da Picasso daventadas enconuschentas a l’exteriur. En Germania è el stà represchentà a partir dal 1910 en diversas exposiziuns a Minca, Cologna e Berlin. Il 1912 èn intginas ovras da Picasso vegnidas integradas en la segunda exposiziun dal Blauer Ritter en la galaria Goltz a Minca ed il 1913 ha gì lieu l’emprima gronda retrospectiva en la galaria da Heinrich Thannhauser a Minca.

A partir dal november 1910 ha l’exposiziun Manet and the Post-Impressionists organisada da Roger Fry a Londra medemamain mussà maletgs, dissegns e stampas graficas da Picasso. Ed er a New York èn vegnidas mussadas il 1911 e 1913 ovras da Braque, Picasso e Matisse.[14] Tut las exposiziuns menziunadas èn però stadas accumpagnadas da vuschs criticas – l’art modern na vegniva betg anc acceptà.

Cura che la relaziun da Picasso cun Fernande Olivier è ida dapart, è Eva Gouel, naschida Marcelle Humbert, la quala el numnava Eva, daventada sia segunda partenaria fin sia giuvna mort il 1915. La stad da l’onn 1913 ha Picasso passentà cun Braque e Juan Gris a Céret. Il medem onn è mort ses bab. Prendì domicil ha el da nov a la Rue Schoelcher al Montparnasse.

Temp da l’Emprima Guerra mundiala (1914–1918) modifitgar

 
Modigliani, Picasso ed André Salmon davant il Café de la Rotonde, Paris, 1916

Da la fin zercladur fin mez november 1914 è Picasso sa trategnì cun Eva Gouel ad Avignon. L’erupziun da l’Emprima Guerra mundiala ha midà cun ina giada la situaziun per blers artists. L’entschatta avust ha Picasso accumpagnà a la staziun ad Avignon Braque e Derain ch’avevan survegnì lur cumond da marschar. Braque ha subì il 1915 ina greva blessura dal chau ed ha duvrà suenter l’operaziun dapli ch’in onn da sa revegnir. Il commerziant d’art Kahnweiler, il qual era Tudestg, ha stuì bandunar la Frantscha. Sco Spagnol n’ha Picasso sez stuì prestar nagin servetsch da guerra; el è restà enavos a Paris senza ses amis.[15]

Il fanadur 1916 ha André Salmon organisà in’exposiziun, L’Art moderne en France (l’uschenumnà ‹Salon d’Antin›), en la galaria Barbazanges a Paris. Là è l’ovra da Picasso ‹Les Demoiselles d’Avignon› vegnida mussada l’emprima giada a la publicitad. Pir qua ha il maletg survegnì da Salomon quest num.

Suenter che Eva Gouel è morta il 1915 da tuberculosa, ha Picasso gì in’affera cun Gabrielle Lespinasse, la quala el numnava Gaby. Ella viveva al Boulevard Raspail datiers da ses studio. Durant in segiurn a Saint-Tropez l’onn 1916 ha el fatg ina decleraziun d’amur; ella al ha però refusà e maridà in onn pli tard l’artist american Herbert Lespinasse.

La primavaira 1917 ha Picasso assistì a Roma a las emprovas da l’ensemble Ballets Russes sut direcziun da Sergei Djagilew; ins era londervi da preparar il ballet ‹Parade› cun il libret da Jean Cocteau e la musica dad Eric Satie. Picasso ha concepì ils costums, las culissas e la tenda da tribuna ch’era – sco suletta – da tempra classic-romantica. Il scriptur sovietic Ilja Ehrenburg che viveva a Paris en l’exil ha descrit la premiera spectaculara il matg 1917 en il Théâtre du Châtelet a Paris e l’indignaziun dal public che vuleva ch’ins interrumpia la represchentaziun: «La musica era da tempra moderna, la culissa mez cubistica (...). E cura ch’in chaval cun gnif cubistic ha mussà represchentaziuns da circus, han els pers definitivamain la pazienza: ‹Mort als Russ! Picasso è in portg! Ils Russ èn portgs!›» Ils amis da Picasso percunter eran fascinads. Apollinaire per exempel ha resguardà quest’emprima allianza artistica tranter pictura e saut, plastica ed art represchentativ sco cumenzament d’in art cumplessiv, sco ina sort «sur-réalisme».[16]

Durant las lavurs tar ‹Parade› ha Picasso fatg l’encouschientscha da la sautunza Olga Stepanowna Chochlowa, la primaballerina dal Ballets Russes, la quala el ha maridà ils 12 da fanadur 1918 a Paris. Perditgas da matrimoni èn stads Cocteau, Max Jacob ed Apollinaire. Il pèr è ì a star il december en in’abitaziun a la Rue La Boétie. Suenter esser maridà ha Picasso dà si la vita da bohème ed è daventà il ‹prinzi-pictur› cun agen chauffeur e persunal da servetsch. Da la lètg è resortì il figl Paulo.

Suenter Kahnweiler è Picasso vegnì represchentà a partir dal 1918 en tut il mund dals commerziants d’art Paul Rosenberg e Georges Wildenstein. Els han cumprà mintg’onn in dumber considerabel da maletgs. La relaziun tranter Picasso e Rosenberg ha durà fin il 1939, quella cun Wildenstein fin il 1932.

Picasso sa distanziescha dal cubissem (1916–1924) modifitgar

Gia il 1914 ha Picasso cumenzà a volver il dies al circul dals cubists. Guardond enavos pli tard sin quest cumià ha el manegià: «Dal cubissem avev’ins fatg ina sort cultura dal corp. (...) Da quai è resortì insatge artifizial, senza dretga relaziun tar la lavur logica che jau ma sprov da far.»[17]

Dal 1916 fin il 1924 mussan las ovras ina maschaida stilistica. Sper maletgs classicistics sco ‹Trais dunnas sper il bigl› dal 1921, malegià a Fontainebleau, e ‹Flauta da Pan›, malegià en ses lieu da vacanzas Antibes, cumparan er lavurs en il stil dal cubissem sintetic sco per exempel ‹Trais musketiers› dal 1921.

Grazia a ses renum creschent ha Picasso pudì deditgar dapli temp a sviluppar ses linguatg da las furmas. El ha experimentà bler ed ha mess in nov accent sin sias ovras plasticas. A medem temp è el s’alienà da sia dunna Olga.

Confruntaziun cun il surrealissem (1924–1936) modifitgar

Participaziun e conflicts modifitgar

 
Paris, Montmartre, vers il 1925

L’onn 1923 ha Picasso scuntrà il surrealist André Breton. Gia en l’emprim numer da la revista surrealistica ‹La Révolution surréaliste› dal december 1924 han ins reproducì ina construcziun plastica da Picasso. En il segund numer dal schaner 1925 èn suandadas duas paginas or dal cudesch da skizzas ch’el aveva manà la stad 1924 a Juan-les-Pins. En il quart numer è cumparida in’illustraziun dal maletg da Picasso ‹Les Trois Danseuses› e – per l’emprima giada en Frantscha – da las ‹Demoiselles d’Avignon›.[18]

Il contact cun ils surrealists ch’ha durà plirs onns n’è però betg stà liber da conflicts. Cura ch’è vegnì represchentà il 1924 il ballet dad Eric Satie ‹Les Aventures de Mercure› cun las culissas ed ils costums da Picasso, han plirs surrealists protestà cunter la collavuraziun da Picasso ed han numnà la preschentaziun in’occurrenza da beneficenza per l’aristocrazia naziunala. André Breton, Louis Aragon ed auters surrealists ch’eran stads impressiunads da la ritgezza d’ideas da Picasso, han sinaquai publitgà en il ‹Paris-Journal› ina perstgisa entitulada ‹Hommage à Picasso›. Picasso da sia vart ha prendì posiziun il 1926 a moda detagliada davart las intenziuns e finamiras da ses art ed ha inculpà en quest connex ils surrealists d’al avair malchapì. E la revista ‹Documents› da Georges Bataille drizzada cunter Breton è sa deditgada en ses numer spezial da l’avrigl 1930 cumplettamain a Picasso.

L’onn 1927 ha Picasso emprendì a conuscher Marie-Thérèse Walter, la quala el ha purtretà il 1932 en ‹Dunna cun flur› a moda minimalistica e cun elements surrealistics. La relaziun tar Marie-Thérèse, ch’era a l’entschatta anc minorenna, ha el tegnì sur lung temp zuppada.

L’onn 1928 cumpara per l’emprima giada il motiv dal Minotaurus en si’ovra – sco Spagnol era Picasso gia adina stà fascinà dal cumbat da taurs. L’emprim numer dal magazin d’artists surrealistic ‹Minotaure› è cumparì il matg 1933 cun ina cuverta da Picasso che mussa, confurm al titel, in Minotaurus. Il 1935 è suandada la seria da gravuras ‹Minotauromachia›, la quala è stada inspirada da la ‹Tauromaquia› da Francisco de Goya (da ca. 1815). En quella sondescha Picasso en adina novas variaziuns la relaziun tranter sexualitad, violenza e mort.

La stad 1936 ha Picasso emprendì a conuscher tras il poet surrealistic Paul Éluard l’artist e criticher d’art Roland Penrose. Els han fatg amicizia ed il 1950 ha Penrose publitgà l’emprima biografia da Picasso, vi da la quala l’artist ha collavurà. Il 1937 ha el fatg sis purtrets da la dunna da Penrose da pli tard, la fotografa Lee Miller. A chaschun da diversas visitas ha la fotografa fatg radund 1000 fotografias che mussan Picasso durant la lavur ed en la vita privata.

Problems famigliars modifitgar

Pli cler en direcziun da ses stil tardiv mussa in ulteriur purtret da Marie-Thérèse Walter, l’‹Interiur cun matta che malegia› da l’onn 1935. La relaziun tranter sexualitad e creativitad artistica daventa in tema che vegn ad occupar Picasso fin la fin da sia vita. L’onn 1935 marchescha ina crisa en sia vita ed en ses operar. Da la relaziun cun Marie-Thérèse, ch’ha durà fin il 1937, è naschida lez onn la figlia Maya. Quai è vegnì ad ureglia a sia dunna e quella ha sinaquai vulì sa divorziar. Tenor dretg franzos avess Picasso stuì parter ses possess cun ella. Quai na vuleva el betg far e perquai èn els restads maridads fin la mort da quella il favrer 1955.

Il 1936 ha Picasso gì in’affera cun Alice Rahon, la dunna da Wolfgang Paalen, ed ha fatg l’enconuschientscha da la fotografa franzosa Dora Maar; quest’ultima è stada durant ils onns 1940 si’accumpagnadra permanenta ed è savens sesida model. Il november 1937 ha Picasso visità Paul Klee a Berna per al sustegnair moralmain, damai che sias ovras vegnivan gist diffamadas dals naziunalsocialists en l’exposiziun a Minca davart l’art degenerà. Dal 1941 deriva il purtret da Dora Maar che la mussa a medem temp da davant e da la vart (‹Dora Maar au chat›). Da quel temp èn Dora Maar e Marie-Thérèse Walter sa concurrenzadas adina dapli per la favur da l’artist.

Tenuta politica en vista a la Guerra civila spagnola – Guernica (1936–1939) modifitgar

 
Copia dal maletg ‹Guernica› en furma da plattinas (maletg mural en la citad Guernica, oz Gernika)

Ils eveniments en connex cun la Guerra civila spagnola han commovì profundamain Picasso. El ha realisà maletgs che regordan cun lur insistenza a la moda e maniera co che Goya ha tractà las orrurs da la guerra. Quai vala surtut per il maletg ‹Guernica› che tematisescha il bumbardament da la citad basca Guernica tras la legiun tudestga Condor ils 26 d’avrigl 1937. Sut l’impressiun da lezs schabetgs ha Picasso gia cumenzà il prim da matg cun studis per il maletg monumental da medem num ch’è vegnì exponì il fanadur 1937 sco maletg da paraid en il pavigliun spagnol a l’exposiziun mundiala a Paris.[19]

A partir dal 1936 ha Picasso sustegnì nà da Paris la regenza republicana en Spagna che fascheva frunt als putschists ed al dictatur futur Franco. El ha empruvà, cumbain adumbatten, da muventar la regenza franzosa d’intervegnir. Per ses engaschament al ha la regenza republicana spagnola instituì il 1937 en absenza sco directur da l’impurtant museum d’art Prado a Madrid.

Temp da la Segunda Guerra mundiala (1940–1945) modifitgar

Dapi il 1936 lavurava l’artist a Paris en ses atelier a la Rue des Grands-Augustins, nua ch’el ha er stgaffì ‹Guernica› ed il qual el ha ultra da quai duvrà dapi la primavaira 1939 sco abitaziun. Davent dal cumenzament da l’occupaziun tudestga il 1940 en rom da la Segunda Guerra mundiala fin la liberaziun da Paris ils 25 d’avust 1944 ha el abità qua senza far nagins viadis. Pervi da si’opposiziun cunter Franco al avevan ils naziunalsocialists adossà in scumond d’exponer ses maletgs. La dumonda che Picasso aveva inoltrà il 1940 da pudair acquistar la naziunalitad franzosa era vegnida refusada; las autoritads avevan gì invista en dossiers da l’onn 1905, en ils quals el era vegnì taxà sco anarchist.

Durant il temp d’occupaziun n’han las instanzas che collavuravan cun ils occupants betg tolerà l’art modern. Il pictur André Lhote è sa regurdà pli tard dals cloms da battaglia: «Matisse en il rument!» e «Picasso en la chasa da narramenta!». Suenter la liberaziun al ha la sanestra stimà sco l’artist ch’ha «simbolisà a moda la pli effizienta il spiert da la resistenza».

Il Museum of Modern Art a New York City sut ses directur Alfred Barr ha deditgà a Picasso il 1939–1940 ina retrospectiva ch’ha gì grond success e ch’ha gidà a render enconuschent l’artist en ils Stadis Unids en general ed en spezial tranter ils artists e critichers d’art.

L’onn 1944 è Picasso daventà commember da la Partida communistica da la Frantscha ed è restà quai fin la fin da sia vita. Igl è vegnì mess en dumonda schebain el haja fatg quest pass cun ina seriusa intenziun politica ed a medem temp vulev’ins avair constatà che las colurs e furmas en sias ovras possedian ina clera muntada simbolica. Areguard quest ultim punct ha Picasso ditg a moda lapidara: «Be per il plaschair da vegnir chapì na vegn jau betg a lavurar en in stil ordinari.»[20] Ed en connex cun sia tenuta politica è el s’exprimì sco suonda: «Tge crajais vus ch’in artist saja? In nar ch’ha be egls sch’el è pictur, be ureglias sch’el è musicist, be ina lira per tut ils sentiments dal cor sch’el è poet u be musculs, sch’el è boxist? Il cuntrari! El è a medem temp in esser politic che viva d’in cuntin cun avair davant egl ils eveniments che muventan il mund, cun lur forza tant destructiva sco er abla da render ventiraivel, e che sa furma tenor il maletg da quels. (...) Na, la pictura n’è betg vegnida inventada per decorar las abitaziuns! Ella è in’arma d’attatga e da defensiun cunter l’inimi.»

Ils onns tardivs (1945–1973) modifitgar

Suenter sis onns d’immigraziun interna ed isolaziun a Paris durant la Segunda Guerra mundiala, ha Picasso puspè visità a partir dal 1945 pli savens lieus situads a la costa mediterrana sco Antibes e Nizza. Là ha el visità Henri Matisse, la moda da picturar dal qual ha influenzà visiblamain l’ovra tardiva da Picasso. Sur blers onns han ils dus artists adina puspè gì contact in cun l’auter; ed a Matisse ha Picasso attestà sco sulet artist vivent d’esser egual a sasez. Omadus artists han renconuschì la muntada da l’auter, han respectà in l’auter durant l’entira vita ed han influenzà in l’auter malgrà lur differenza stilistica.[21]

Sia cumpogna durant quests onns è stada la pictura Françoise Gilot, la quala el aveva emprendì a conuscher a Paris l’onn 1943. La relaziun ha durà fin il 1953; il figl Claude è naschì il 1947, la figlia Paloma l’onn 1949.

Vallauris e Cannes modifitgar

 
Museum Picasso a Vallauris

L’ambient mediterran da ses temp d’uffanza ha puspè tschiffà Picasso. Suenter segiurns a Golfe-Juan ha el vivì a partir da la primavaira 1948 cun Françoise Gilot en la villa ‹La Galloise› a Vallauris, in lieu segnà da la vaschlaria tradiziunala, en il qual el era gia sa trategnì l’onn avant. Là ha el sa laschà instruir da vaschlers dal lieu ed ha experimentà en la manufactura Madoura cun arschiglia e glasuras. Bainspert ha si’activitad surpassà il rom da producziun tradiziunal ed il lieu ha gudagnà muntada surregiunala e pli tard internaziunala.

Malgrà che Picasso era entrà en la Partida communistica, ha el mantegnì ina tenuta independenta. Il maletg ‹Mazzacra a Corea› dal 1951 ha vilentà ils Americans, ses purtret da Stalin dal 1953 percunter ils communists, pertge che en l’Uniun sovietica valeva ses stil uffizialmain sco decadent. Sin dumonda è Picasso adina puspè s’engaschà per la pasch. Il 1949 ha el stgaffì il famus placat cun la columba per il Congress mundial da la pasch a Paris. La columba è sinaquai daventada en tut il mund in simbol per la pasch. Ed il 1952 ha el stgaffì duas grondas picturas muralas, ‹La guerra› e ‹La pasch›, per il ‹Tempel da la pasch› a Vallauris.

Jacqueline Roque, ina vendidra da cheramica tar Madoura a Vallauris, è stada la nova partenaria da vita da Picasso a partir dal 1953. Françoise Gilot al aveva abandunà ed er Geneviève Laporte, cun la quala el aveva gì in’affera, n’aveva betg vulì vegnir ad abitar cun el. Picasso ha malegià numerus purtrets da Roque sco per exempel il 1954 ‹Purtret da Madame Z.› ed il 1956 ‹ Jacqueline en l’atelier›.

Il 1954 ha el emprendì a conuscher a Vallauris Sylvette David, ina giuvna dunna da 19 onns, da la quala el ha stgaffì en paucs mais radund 60 purtrets.

L’onn 1955 ha Picasso cumprà la villa ‹La Californie› a Cannes. Pli e pli è el sa deditgà a l’interpretaziun da capodovras classicas da la pictura, sco che mussan ovras sco ‹Dunnas dad Algier› dad Eugène Delacroix (1955), ‹Las Meninas› da Diego Velazquez (1957) u ‹Ensolver al liber› dad Édouard Manet (1961). Gia il 1946 aveva gì lieu en il Louvre in’exposiziun ch’aveva confruntà ses maletgs cun ils maisters classics.

Durant la ‹perioda da marschauna› en l’Uniun sovietica èsi reussì ad Ilja Ehrenburg da realisar il 1956 in’exposiziun da Picasso en il Museum da Puschkin a Moscau.

Acquist dal chastè Vauvenargues modifitgar

Picasso sa sentiva adina puspè disturbà da turists ed admiraturs. En proxima vischinanza da ‹La Californie› han ins erigì blocs d’abitaziuns ch’al prendevan la vista sin la cuntrada e disturbavan sia sfera privata. Senza success è el sa stentà da persvader il collectader d’art Douglas Cooper d’al surlaschar il Château de Castille en vischinanza d’Avignon. Enstagl al ha Cooper cusseglià il 1958 il chastè Vauvenargues sper Aix-en-Provence cun vista sin il motiv preferì da Paul Cézanne, la Montagne Sainte-Victoire. Picasso ha acquistà quest chastè ed ha endrizzà là in studio, è però adina puspè returnà en la villa ‹La Californie›.

Il stil da Picasso è sa reducì adina dapli sin lingias, skizzas. Cun gronda productivitad è el s’occupà betg be da la pictura e da la grafica, sco la litografia u l’entagl en linol, mabain a partir dal 1947 er da la plastica e la cheramica. Ses temas ha el varià e cità repetidamain.

Mougins – l’ultim lieu da domicil modifitgar

 
Picasso il 1962 en il Château Grimaldi

Per motivs finanzials n’aveva Picasso mai sa laschà divorziar da sia dunna Olga. Plirs onns suenter la mort da quella ha el maridà il 1961 Jacqueline Roque ed è ì a star cun ella a Mougins en la villa ‹Mas Notre-Dame de Vie› al nord da Cannes. La lètg è restada senza uffants. Il chastè Vauvenargues ha el duvrà sco magazin per nundumbraivels maletgs.

L’onn 1962 è Picasso vegnì onurà cun il Premi Lenin per la pasch.

Il 1963 ha il Museu Picasso a Barcelona avert sias portas; quel dueva pli tard retschaiver ina gronda part da ses relasch. Punct da partenza da la collecziun da quest museum ha furmà ina donaziun da 574 ovras da l’ami e secretari da Picasso Sabartés. Il 1964, cura ch’èn cumparidas las reminiscenzas da Françoise Gilot, ‹Vivre avec Picasso›, èsi vegnì a la ruptura tranter Picasso e ses uffants Claude e Paloma che derivavan da questa lètg.

L’onn 1971, a chaschun dal 90avel anniversari da Picasso, ha gì lieu a Paris ina gronda retrospectiva en il Louvre. El è stà il sulet artist, al qual quest’onur è vegnida concedida gia durant ses temp da vita.

Ils 8 d’avrigl 1973 è Picasso mort en sia chasa a Mougins en consequenza d’in’attatga dal cor. El è vegnì sepulì ils 10 d’avrigl en l’iert da ses chastè a Vauvenargues. Picasso n’aveva relaschà nagin testament. Ses ertavels han pajà la taglia d’ierta en furma d’ovras da Picasso e d’auters maletgs or da sia collecziun, sco per exempel ovras da Matisse u la ‹Yadwigha› da Rousseau. Quests maletgs han furmà il fundament da la collecziun dal Musée Picasso a Paris. L’onn 2003 han parents da Picasso inaugurà il Museo Picasso en sia citad natala Málaga, surlaschond a quel blers exponats.

Ils uffants da Picasso modifitgar

Paulo Picasso (* 4 da favrer 1921; † 5 da zercladur 1975) è stà l’emprim uffant da Picasso or da sia lètg cun Olga Chochlowa. Sco uffant pitschen è Paulo stà il model per ils maletgs ‹Paulo sin in asen› (1923) e ‹Paulo sco arlechin› (1924).

Maya Widmaier Picasso (* 5 da settember 1935) è naschida da la relaziun cun Marie-Thérèse Walter. Ses bab ha malegià plirs maletgs dad ella, tranter auter ‹Maya à la poupée›.

Claude Picasso (* 15 da matg 1947) è l’emprim uffant or da la relaziun cun Françoise Gilot. Dus onns suenter la mort da Picasso è el vegnì instituì da la famiglia sco administratur dal relasch; el viva a Paris.

Paloma Picasso (* 19 d’avrigl 1949) è il segund uffant or da la relaziun cun Françoise Gilot. Ella s’ha fatg in num cun la creaziun da bischutaria, accessoris da moda e parfums.

Ovra modifitgar

Tenor l’On-Line Picasso Project, che Enrique Mallen (Sam Houston State University) ha endrizzà il 1997, vegn l’ovra da Picasso stimada sin radund 50 000, da quai 1885 maletgs, 7089 dissegns, 30 000 serigrafias (gravuras, litografias etc.), 150 cudeschs da skizzas, 1228 sculpturas, 3222 cheramicas e tapissarias.

Pictura modifitgar

Ovra giuvenila (1889–1897) modifitgar

 
Columbas malegiadas dal bab da Picasso, José Ruiz Blasco

L’emprima ovra da Picasso, dal temp enturn il 1889, è ‹Picador›, in maletg ch’è gia malegià en ieli. Ils temas da ses emprims dissegns han furmà scenas da cumbats da taurs, columbas e la represchentaziun d’ina statua da Hercules. Igl èn suandads maletgs en ieli en il stil da la pictura da genre dals vegls maisters tenor l’exempel da ses bab. Cun indesch onns è Picasso vegnì instruì da quel en la tradiziun da la pictura academica. A basa d’improntas da gip ha el fatg dissegns sco ‹Etude pour un torse›.

En ils maletgs enturn il 1895 eran ils picturs spagnols dal 17avel tschientaner ses ideal. Da quel temp era el scolar a la scola da malegiar ‹La Llotja› a Barcelona. Intgins da ses maletgs mussan ch’el ha studegià las ovras da Francisco de Zurbarán e dal Diego Velázquez tempriv, sco per exempel il purtret ‹Philippe IV› tenor Velázquez. A partir dal 1897 ha Picasso studegià per curt temp a l’academia roiala da San Fernando a Madrid. In dissegn che deriva da quel temp mussa il matador Luis Miguel Dominguin.

L’onn 1896 è stà exponì ses maletg ‹L’emprima communiun› en l’exposiziun per art ed art applitgà a Barcelona ed è vegnì ludà en in’impurtanta gasetta. Il 1897 ha el malegià la gronda cumposiziun ‹Scienza ed amur per il proxim›. Quella correspundeva a la pictura istorica ch’era en moda da quel temp ed ha survegnì a l’exposiziun d’art a Madrid ina menziun onuraivla. Pli tard ha il medem maletg survegnì en sia citad natala Málaga ina medaglia d’aur.

Onns d’orientaziun (1898–1901) modifitgar

L’onn 1897, suenter che Picasso aveva bandunà cun 16 onns l’academia roiala, ha cumenzà sia carriera d’artist independenta. Ils onns 1898 fin 1901 caracteriseschan il temp d’orientaziun: l’experimentar a moda consequenta cun ils princips creativs da quasi tut las direcziuns progressivas ed avantgardisticas da lez temp. El ha surmuntà sia furmaziun puramain academica en ina moda e maniera ch’è tipica per el, numnadamain uschia sco ch’el aveva emprendì da l’entschatta ennà da recepir novas ideas: s’appropriond cun imitar.

Da quel temp è el vegnì influenzà da las ovras dals picturs catalans dal modernissem Isidre Nonell e Santiago Rusiñol. Ulteriuras influenzas, per numnar be intginas, èn vegnidas da vart dal simbolissem, dals preraffaelits englais, da la moderna viennaisa, da picturas muralas catalanas dal 14avel tschientaner, da las ovras dad El Greco, Henri de Toulouse-Lautrec e Théophile Steinlen, l’illustratur en il stil da l’Art Nouveau. Picasso empruvava gia da dar nova furma a ses models. L’onn 1900 ha la confruntaziun da Picasso cun Toulouse-Lautrec culminà en il maletg ‹Le Moulin de la Galette›. Si’emprima exposiziun singula il medem onn en il ‹Els Quatre Gats› è però fruntada sin critica negativa.[22]

Perioda blaua (1901–1904) modifitgar

La noziun ‹perioda blaua› en l’ovra da Picasso metta l’accent sin la coluraziun monocroma che prevala. La basa da questa perioda ha Picasso sviluppà a Paris. Il maletg ‹Evocaziun – la sepultura da Casagemas› è l’emprim maletg da questa fasa. Quel duai marcar la fin d’ina amicizia ed il cumenzament d’insatge nov. Igl èn suandadas ovras sco ‹La chombra blaua› ed il famus autopurtret da l’onn 1901.

Suenter avair fatg midada a Barcelona l’onn 1902 han maletgs da figuras melanconics furmà il tema principal. Picasso ha represchentà persunas a l’ur da la societad sco murdieus, senzatetg, ma er umans solitaris sco er mamma ed uffant. Cun agid da questas tematicas ha el elavurà tant sia solitariadad a l’ester sco er la mort da ses ami. La schelta da temas en l’ovra da Picasso sa lascha cumparegliar cun quella da Nonell. Entant che Nonell dat però d’enconuscher ina part da la realitad e lascha trair conclusiuns areguard connexs pli gronds, realisescha Picasso il destin sco insatge solitari, en l’isolaziun.[23]

Dal 1902 deriva ‹Melanconia›, il maletg d’ina giuvna dunna melanconica. Il fatg che las persunas vegnan represchentadas a moda stralunga, sco per exempel tar ‹La stirunza› (1904), è d’attribuir a la confruntaziun cun El Greco: «Che las figuras en la perioda blaua èn tuttas stendidas, è probablamain d’attribuir a si’influenza.»[24] Da l’autra vart suonda il tema da la stirunza directamain a represchentaziuns da Daumier ed a studis magnifics da Degas.

Sco ovra principala da la perioda blaua vala ‹La Vie› (‹La vita›) dal matg 1903. L’um ch’è represchentà sin quest maletg porta ils tratgs da l’ami Carlos Casagemas.

Perioda rosa (1904–1906) modifitgar

L’istorgia d’art sutdivida l’operar da Picasso dals onns 1901–1906 en duas fasas, la perioda blaua e la perioda rosa. Per ils contemporans percunter furmavan ils onns numnads in’unitad. Il fatg che la colur rosa prevala, na giustifitgava per els en nagina maniera da sparter quests maletgs dals precedents ed els discurrivan tras e tras da la perioda blaua. Er l’artist sez ha vis quai uschia en la retrospectiva.[25]

Cun ils maletgs da la perioda blaua e da la perioda rosa è Picasso sa distanzià cleramain da l’art che vegniva uschiglio celebrà da quel temp.[26] A partir dal 1904 ha Picasso cumenzà a remplazzar il blau che prevaleva tras tuns rosa ed oranschs. Ils motivs da la perioda rosa derivan savens dal mund dals acturs ed artists da circus, ils quals vegnivan da quel temp considerads sco simbols per ils artists en general. Uschia vegn la perioda rosa er numnada perioda d’arlechin. Da l’autra vart cumpara però la figura da l’arlechin en omaduas periodas. Il 1905 aveva Picasso purtretà en il cabaret parisian ‹Le Lapin Agile› sasez sco arlechin ensemen cun si’amanta da quel temp Germaine Gargallo. Pervi da l’amur da Picasso tar Fernande Olivier, il model per sculpturs e picturs ch’el aveva inscuntrà il 1904 e Paris e la quala dueva daventar il tema da blers da ses maletgs, sco er supplementarmain pervi da ses success finanzial, cumpara si’ovra uss pli optimistica. Sco ovra principala da la perioda rosa vala il maletg ‹Les Saltimbanques› (‹Ils cumediants›) da l’onn 1905.

‹Les Demoiselles d’Avignon› e période nègre (1907–1908) modifitgar

 
Mascra africana dals Fang (Louvre)

Il maletg ‹Les Demoiselles d’Avignon› da l’onn 1907 vala oz incontestadamain sco culminaziun en la perioda da Sturm und Drang da Picasso.[27] Chattond il maletg il 1939 la via en la publicitad, è quel avanzà al maletg-clav da la moderna insumma. Inspiradas èn las ‹Demoiselles› da maletgs da Paul Cézanne e da las lavurs dals fauves, sco per exempel ‹Le bonheur de vivre› (1905/06) da Henri Matisse.

Punct da partenza per Picasso ha furmà sia confruntaziun cun la tradiziun d’art europeica d’ina vart e cun l’art preistoric da l’autra vart; quest ultim access è sa manifestà a partir da la stad 1906 cun s’occupar cun l’art iberic. Dapi l’enviern 1905/06 ha Picasso fatg studis da furmas che resplendan questa confruntaziun. En il temp da las ‹Demoiselles› croda er la période nègre (perioda da nairs u perioda iberica). Da quel temp aveva Picasso recepì e cumbinà a moda libra impressiuns da l’art african ed, a moda main exprimida, da l’art oceanic (uschenumnà primitivissem). Picasso sez ha adina discurrì d’art nègre, damai ch’el ha ‹africanisà› ils models oceanics.[28] In’ovra da la période nègre è il maletg ‹Act cun in toc vestgadira› da la stad/atun 1907.

Cubissem (1908–1916) modifitgar

Il punct da partenza central per Picasso en questa perioda ha furmà la confruntaziun cun l’ovra tardiva da Cézanne. Picasso aveva studegià a fund ils maletgs da quel ed ha pli tard ditg al fotograf Brassaï: «Cézanne! El è stà il bab da nus tuts!»[29] Motivs preferids eran natiras mortas, represchentads èn surtut vegnids instruments da musica, cuntradas e persunas.

La perioda cubistica da Picasso sa lascha divider en duas fasas: en il cubissem analitic ed en il cubissem sintetic.

Cubissem analitic (1908–1912): La metoda da Picasso – numnadamain d’‹avrir› la furma serrada dals corps che vegnan represchentads a favur d’in ritmus da las furmas – lubescha da represchentar l’aspect fisic da las chaussas e lur posiziun en il spazi, enstagl da fingir quai cun meds illusiunistics.[30] La glisch gioga ina rolla main impurtanta; en ils maletgs n’è betg determinà, da tge direcziun che quella vegn. Il fatg ch’i vegnan represchentadas differentas vistas dals objects maina a perspectivas simultanas che fan sin il contemplader l’impressiun sco sch’el pudess guardar sin quels a medem temp da differentas varts. En questa moda cumparan structuras che sa laschan descriver sco ‹cristallinas›. In exempel furma il purtret dad Ambroise Vollard dal 1910.

Cubissem sintetic (1912–1916): Il cubissem sintetic è sa sviluppà da la tecnica da collascha pratitgada da Picasso e Braque, dal papier collé. L’inspiraziun per ils papier collés han furmà construcziuns tridimensiunalas ch’els avevan fatg, las uschenumnadas plasticas da palpiri, che consistivan da palpiri e chartun, pli tard er da tola.[31] Quellas han furmà la basa per tut las tecnicas da collascha che duevan suandar, fin al ready-made.

En las ovras cumparan uss palpiri, gasettas, tapeta, imitaziun d’avainas da lain, resgim, sablun ed autras materialas. Ils cunfins tranter l’object malegià e real n’èn betg pli clers, pictura ed object cumenzan a sa maschadar. En questa moda han Braque e Picasso stgaffì ina sintesa da divers elements, a la quala sa referescha er il num da l’epoca. Ils maletgs elavurads en questa moda han survegnì in nov caracter material ch’ha stgaffì ina nova realitad entaifer l’art figurativ.[32] L’emprima ovra da Picasso stgaffida en questa moda è stada il 1912 ‹Nature morte à la chaise cannée›. In’ulteriura lavur da questa fasa è ‹Violina e magiel da vin sin ina maisa›.

Maschaida stilistica (1916–1924) modifitgar

En il decurs da l’Emprima Guerra mundiala è naschida en l’Europa ina brama suenter ‹purezza ed urden›. Ins è puspè s’orientà a la tradiziun classica ed ha savens refusà categoricamain tut modernissem. La Frantscha sa chapiva sco protectura da l’antica e refugi da l’umanitad cunter ils ‹Tudestgs barbars›.[33] Ina tala reorientaziun ha però er gì lieu en auters pajais romans: uschia a Barcelona en furma dal Noucentisme, cun il qual Picasso è vegnì en contact il 1917 a chaschun d’in viadi en Spagna. En Frantscha èn sa furmads tranter ils artists dus champs cuntrastants. In da quels, cun il represchentant principal Fernand Léger, ha empruvà da colliar las novaziuns dal cubissem cun las furmas da la classica per pudair metter l’art en il servetsch d’intents politics. L’auter champ, cun Picasso sco represchentant principal, ha tschertgà la confruntaziun directa cun las valurs classicas. Da quai è resultada ina renaschientscha dal classicissem en l’ovra da Picasso.

Uschia mussan las lavurs da Picasso gia a partir dal 1914/15 represchentaziuns da figuras che partan tenor la tradiziun da la classica e dals classicissems europeics da la lingia sco element che determinescha la furma. In exempel furma il maletg ‹Olga sin ina sutga› da l’onn 1917. Sper acts, purtrets e represchentaziuns scenicas en in stil classicistic ha l’artist però creà a medem temp ovras dal cubissem sintetic, sco per exempel ‹Natira morta davant ina fanestra a Saint-Raphaël› da la stad 1919 u ‹Trais musicants› da la stad 1921. Ils onns 1916 fin 1924 furman en questa moda in temp en il qual ils cuntrasts paran da coexister. Uschia ha l’istoricher d’art Julius Meier-Graefe remartgà cun tun beffegiant: «La damaun fa el cubus, il suentermezdi dunnas voluminusas.»[34]

La cumposiziun ‹Trais dunnas sper il bigl› da l’onn 1921 mussa trais dunnas imposantas, vestgidas sco dieuas anticas, che guardan ina l’autra cun egliadas melanconicas. In ulteriur tema antic furma il maletg ‹La flauta da Pan› da l’onn 1924.

Confruntaziun cun il surrealissem (1925–1936) modifitgar

Dal 1925 fin il 1936 è Picasso danovamain sa deditgà intensivamain a la creaziun plastica. Tut las furmas d’expressiun bi- e tridimensiunalas èn vegnidas messas ins sper ed ina suenter l’autra en ina ritgezza quasi ‹explodinta›. Per ses schonglar cun las furmas ha Picasso survegnì sustegn d’in nov moviment artistic ch’era sa cristallisà dals moviments dal dadaissem: il surrealissem. Per ils surrealists era Picasso ina figura simbolica da la moderna. Al surrealissem sez, en il stretg senn dal pled, na sa lascha l’ovra da Picasso betg attribuir.

Il 1925 è Picasso sa participà ad in’exposiziun da picturs surrealists en la Galerie Pierre a Paris. Sias lavurs èn stadas da vesair là tranter ovras da Hans Arp, Giorgio de Chirico, Max Ernst, Man Ray e Joan Miró. En la retrospectiva è el alura s’exprimì ils onns 1950 d’avair lavurà avant il 1933 senza influenza da vart dals surrealists. Igl è però evident ch’el ha prendì enconuschientscha gia baud da las ovras dal spectrum d’artists che tanscha da Giorgio de Chirico fin a Joan Miró, ch’el ha studegià quellas a fund e prendì ellas sco model. Impuls spezialmain impurtants ha el recepì da la plastica surreala, oravant tut dad ovras dad Alberto Giacometti. Picasso n’ha però mai surpiglià questas ideas a moda isolada, mabain las ha adina funcziunalisà per ses intents e cumbinà cun emprests da stils artistics cumplettamain differents. Picasso sez è s’exprimì pli tard sco suonda: «Intgins considereschan las lavurs che jau hai creà durant in tschert temp sco surrealisticas. Ma jau na sun nagin surrealist. Jau na sun mai svià a la vardad: Jau sun adina restà en la realitad.»[35]

Sco ovras inspiradas dal surrealissem valan per exempel ‹Femme dans un fauteuil›, 1927, ‹Bagnadra che sesa a la riva› e ‹La crucificaziun› da l’onn 1930.

‹Guernica› (1937) modifitgar

 
Tavla commemorativa al lieu d’abitar da Picasso a partir dal 1936 (Rue des Grands-Augustins)

L’emprim’ovra da Picasso che tracta la Guerra civila spagnola è stà ‹Siemi e manzegna da Franco›, ina seria da 18 gravuras en tecnica d’aquatinta ch’el aveva cumenzà il schaner 1937. Suenter il bumbardament da Guernica l’avrigl 1937 ha el stgaffì il maletg da paraid ‹Guernica› d’in’autezza da trais meters e mez e d’ina ladezza da bunamain otg meters. Ensemen cun la poesia ‹La victoria da Guernica› da Paul Éluard è quel vegnì exponì a chaschun da l’exposiziun mundiala a Paris en il pavigliun spagnol.[36]

Suenter ch’el era vegnì crititgà a l’entschatta da betg avair prendì posiziun cun tutta evidenza en la dumonda da la guerra civila, è il maletg avanzà en la recepziun al pli famus maletg cunter la guerra insumma – suandà en gronda distanza dals maletgs da George Grosz ed Otto Dix che tractan l’Emprima Guerra mundiala. Intginas figuras-clav da ‹Guernica›, sco la dunna che bragia u il chaval che mora, cumparan pli tard er en autras ovras.

Ovra tardiva suenter il 1945 modifitgar

Suenter la Segunda Guerra mundiala è il stil da Picasso danovamain sa midà. El ha cumenzà ad interpretar da nov l’art dals vegls maisters ed è sa mess en concurrenza cun quels. Exempels furman ‹Purtret d’in pictur› tenor El Greco, 1950, las 15 variaziuns tenor ‹Dunnas dad Algier› da Delacroix a partir dal 1954 e ‹Las Meninas› tenor Velazquez (1957). En ‹Las Meninas› remplazza Picasso il doc dal retg spagnol tras ses basset Lump. Las recreaziuns èn segnadas d’umor ed ironia tant areguard la furma sco er il cuntegn. Uschia è Picasso stà in pionier da l’‹art da citar› che dueva sa derasar vastamain ils onns 1960.[37]

La furma speziala da pictura sin vaider inventada da Jean Crotti, numnada gemmail (plural: gemmaux), ha Picasso per exempel applitgà en si’ovra ‹Ma jolie guitar› da l’onn 1955. En questa tecnica ha el stgaffì a partir dal 1954 radund 60 ovras, en las qualas el repeta temas da pli baud.

Autopurtrets da Picasso datti be paucs: «Da mia fatscha na sun jau betg m’occupà savens.» Enstagl sa mussava Picasso a moda zuppada, en furma d’arlechins, d’umens giuvens e vegls sco er en purtrets da Rembrandt e Balzac (1952). Vers la fin da ses operar ha el però realisà in’entira retscha d’autopurtrets. L’avrigl 1972 ha el stgaffì il maletg ‹Il giuven pictur›, forsa in’emprova da puspè esser, en vista a la mort, il pitschen Pablo Ruiz.[38] Picasso purtretescha qua sasez cun paucas lingias expressivas, entant che las ovras dals onns precedents eran stadas segnadas d’in patos expressiv. Il zercladur è suandà in ulteriur autopurtret ch’al mussa sco um vegl e sin il qual el fixescha il contemplader cun in’egliada anguschanta.

‹L’embratschada› dal prim da zercladur 1972 furma l’ultim maletg entaifer l’ovra da Picasso. Fin sia mort ils 8 d’avrigl 1973 ha el be pli dissegnà, stgaffind però betg main che duatschient dissegns. Sin il maletg ‹L’embratschada› domineschan duas colurs: blau e rosa. Picasso recurra qua anc ina giada als fundaments da ses art: als maletgs da la mort, l’aivrezza d’amur, la perioda blaua da tempra melanconica e la perioda rosa da tempra ludica. En quest ultim maletg s’avischina in’unda blaua ad in pèr che n’è strusch d’enconuscher; quel sa lascha be deducir dal titel. Il maletg sez vegn dominà d’in scumbigl ecstatic da parts dal corp ed organs genitals.

Sculptura modifitgar

 
Sculptura senza num a Chicago, 1967

Ina scolaziun sco sculptur per propi n’ha Picasso mai fatg; tuttina ha el stgaffì tranter il 1909 ed il 1930 sculpturas che duevan avair grond’influenza sin la sculptura dal 20avel tschientaner. Lavurs tridimensiunalas han accumpagnà si’entira ovra ed al han servì sco champ d’experiment per ses operar sco pictur. El sez n’ha betg persequità vinavant sias innovaziuns sin il champ da la sculptura; quellas duevan però stimular diversas gruppas da sculpturs contemporans sco ils futurists, ils dadaists ed ils constructivists.

L’emprima sculptura da Picasso è la statuetta da bronz ‹Dunna che sesa› dal 1902, la quala el ha modelà en la vegliadetgna da radund 20 onns. Si’emprima impurtanta sculptura è stada il chau da dunna (Fernande) da la stad 1909. Quella ha el stgaffì ensemen cun maletgs da Fernande che resplendan la confruntaziun cun l’ovra tardiva da Cézanne e ch’èn segnads d’ina construcziun betg perspectivica, d’ina paletta da colurs reducida e da la demontascha da las furmas. Fin il 1912, cura ch’el ha fatg l’emprima collascha ‹Nature morte à la chaise cannée›, èn suandadas naginas novas plasticas. Il medem onn ha el stgaffì la montascha ‹Ghitarra›, ina construcziun fatga da tocs da chartun cumplettads cun cordas.

Da l’onn 1914 deriva ina seria da sis magiels d’absinth. I sa tracta d’ina assemblascha en il center da la quala stattan sis magiels da vaider furmads a moda cubistica e realisads en bronz. Il tschadun real ch’è agiuntà a mintga magiel regorda ad in ready-made da Marcel Duchamp. A partir dal 1923 ha Picasso lavurà ensemen cun ses ami, il sculptur Julio González, il qual al ha introducì en las diversas pussaivladads da la represchentaziun sculpturala.

Dals onns 1928 e 1929 derivan las sculpturas da fier e fildarom. Ina da quellas, ‹Monument per Guillaume Apollinaire› (Paris 1928), vegn considerada sco ina da las ovras-clav da ses operar. A l’entschatta dals onns 1930 ha Picasso stgaffì sculpturas furmadas a moda realistica sco per exempel il chau da dunna (Marie Thérèse) dal 1931 che renviescha a sia nova relaziun d’amur cun sia nova partenaria Marie-Thérèse Walter. Ulteriuras lavurs plasticas furman per exempel l’assemblascha ‹La chavazza dal taur› dal 1942, ‹Um cun agnè› 1942/43 sco er il model per la plastica monumentala senza titel da l’onn 1967 sin il Daley Plaza a Chicago.

Stampa grafica modifitgar

Ils onns 1930 fin 1937 ha Picasso realisà ina seria da tschient graficas che vegnan numnadas ‹Suite Vollard› (tenor l’editur e commerziant dad art Vollard ch’aveva dà l’incumbensa da realisar la seria). En quella variescha Picasso temas sco artist e model u il motiv da Minotaurus. Il 2001 ha il Museum da grafica Pablo Picasso a Münster acquistà l’entira seria.

In tema central è daventà il cumbat da taurs, il qual Picasso ha represchentà il 1935 en ina seria da gravuras. Il taur ed il cumbat da taurs sco tematica spagnola tradiziunala sa tiran tras l’entira ovra da Picasso. La ‹Minotauromachia› collia il mitus antic da Minotaurus cun scenas dal cumbat da taurs modern, sco che quai è per exempel il cas en la seria da gravuras dal 1937 ‹Siemi e manzegna da Franco› ed en ses maletg monumental ‹Guernica›. Tar la ‹Minotauromachia› sa tracti d’in citat da Francisco de Goya ch’aveva stgaffì vers il 1815 sia seria da gravuras ‹Tauromaquia›. La seria ‹La Tauromaquia› dal 1957 ha Picasso stgaffì per illustrar il cumpendi da medem num davart l’art dal cumbat da taurs, scrit il 1796 d’in dals pli famus toreros da lez temp, José Delgado y Galvez, numnà Pepe Illo.

A partir dal november 1945 è Picasso, suenter las litografias dals onns 1919 fin 1930, danovamain sa deditgà en il lavuratori da Fernand Mourlot a Paris a la tecnica da la litografia. Da questa perioda d’activitad derivan per exempel ‹Tête de femme›, ‹Les deux femmes nues› e ‹Le Taureau›.

Il 1968 èn suandadas duas grondas serias da gravuras – ‹Pictur e model› sco er ‹Nu couché› en diversas variaziuns – che reprendan anc ina giada ils temas centrals da sias ovras: circus, cumbat da taurs e motivs erotics.

Grafica applitgada: Picasso è plinavant stà activ en la grafica applitgada cun crear illustraziuns per la pressa, placats ed illustraziuns da cudeschs sco er skizzas per maletgs da chalenders, chartas e carnets da notas. Al giuven pictur servivan questas lavurs anc a gudagnar ses paun da mintgadi; pli tard ha l’artist cuntinuà cun talas lavurettas sco gest da simpatia envers scripturs, cumponists, editurs e galarists amis. A Vallauris è Picasso sa deditgà sper la cheramica a la tecnica da l’entagl en linol, la quala el ha exequì ensemen cun il stampadur Hidalgo Arnera. Placats per cumbats da taurs ed exposiziuns da cheramica èn stadas sias emprimas lavurs da quest gener. Ses placat il pli enconuschent furma la columba da la pasch ch’el ha creà per il Congress mundial da la pasch a Paris l’onn 1949 (Congrès mondial des partisans de la paix). Per la columba da la pasch, che dueva avanzar al simbol enconuschent en tut il mund, ha Picasso creà radund tschient illustraziuns; la cumposiziun da quella sa basa sin meds stilistics da l’impressiunissem. L’avrigl 1949 è la columba vegnida exponida l’emprima giada en rom dal congress a Paris. Ulteriuras columbas èn suandadas per ils congress a Varsovia e Vienna.[39]

Illustraziuns da cudeschs: Picasso ha illustrà ovras che tanschan da l’antica greca fin ad ediziuns bibliofilas d’auturs contemporans. ‹Clair de terre› dad André Breton è stà l’onn 1923 l’emprim cudesch cun illustraziuns da ses maun, igl èn suandads maletgs per ovras da Luis de Góngora, Francesco Petrarca, Tristan Tzara, Antonin Artaud e Pierre Reverdy. La pli enconuschenta ovra cun illustraziuns da l’artist è ‹Le Chef d’Œuvre Inconnu› da Honoré de Balzac che Vollard ha edì il 1931. Cun il protagonist da quella, Frenhofer, al ha collià la professiun sco pictur e la via en la quala lez aveva vivì: la Rue des Grands-Augustins.

Ulteriurs geners d’ovras modifitgar

Datoteca:Pablo Picasso and scene painters sitting on the front cloth for Parade (Ballets Russes) at the Théâtre du Châtelet, Paris, 1917, Lachmann photographer.jpg
Picasso (segund da sanestra) durant las lavurs per il ballet ‹Parade›, 1917

Culissas, tendas da tribunas e costums: Gia en ses giuvens onns aveva Picasso scuvert il teater sco funtauna d’inspiraziun per ses art. A partir dal 1905 ha el elegì l’arlechin melanconic ed artists trists sco motivs per ses maletgs. L’occupaziun cun il teater sa tira tras si’entira ovra. L’onn 1917 ha Picasso stgaffì sis culissas, la tenda da tribuna ed ils costums per ils Balletts Russes da Sergei Djagilew che represchentavan il ballet ‹Parade› tenor in tema da Jean Cocteau e la musica dad Eric Satie. Il 1919 èn suandadas culissas per l’opera da Manuel de Falla ‹El sombrero de tres picos›, il 1920 per ‹Pulcinella› dad Igor Strawinski ed il 1924 per il ballet da Satie ‹Les Aventures de Mercure›. En il fratemp èn però bleras culissas e costums originals destruids u scumpars; da las choreografias oriundas existan savens be pli paucas fotografias en alv e nair.

Cheramica: La primavaira 1947 ha Picasso retratg in atelier en il lieu franzos Vallauris, suenter avair inscuntrà in onn avant tar l’exposiziun annuala da vaschella da terracotga casualmain Suzanne e Georges Ramie, ils possessurs dal lavuratori Madoura, ina fabrica da cheramica. Picasso ha fatg sias emprimas emprovas cun cheramica ed è sa decidì da sa deditgar a quest art. Sia moda da proceder è stada nunortodoxa. El ha stgaffì fauns e nimfas or da ton, ha culà la terra sco bronz, ha decorà plattas e plats cun ses motivs preferids sco cumbats da taurs, dunnas, tschuettas, chauras, ha fatg diever da funds nunusitads (stgaglias, quadrels ruts e.a.) ed ha inventà ina massa da terracotga alva, fatga da cheramica betg emagliada e munida cun relievs. En l’interval da ventg onns ha Picasso stgaffì in grond dumber d’ovras da cheramica.

Luminografia: Cumbain che Picasso sez è be s’occupà pauc cun la fotografia, ha el tuttavia chapì da trair a niz las pussaivladads da quest medium per ses experiments artistics. Il 1949 a Vallauris ha el realisà cun il fotograf Gjon Mili ina seria da picturas da glisch, uschenumnadas luminografias. Per quest intent ha Picasso remplazzà il rispli da dissegn tras ina lampa da maun ed ha malegià en ina stanza stgirentada. Sin las fotografias realisadas cun in lung temp d’exposiziun èn uschia vegnidas visiblas sias lingias da glisch en furma da ‹luminograms›.

Ovra litterara modifitgar

Ultra da si’ovra figurativa ha Pablo Picasso scrit numerusas poesias sco er intgins dramas. Sut l’impressiun da l’occupaziun tudestga a Paris e d’in dir enviern ha el scrit il 1941 entaifer paucs dis il toc ‹Le Désir attrapé par la queue›. Quel è l’emprim cumparì en la revista ‹Message›; il mars 1944 è suandada ina lecturs scenica sut reschia dad Albert Camus en l’abitaziun da Michel Leiris e cun participaziun da Simone de Beauvoir, Jean-Paul Sartre, Raymond Queneau, Dora Maar e Valentine Hugo. La premiera sin tribuna dueva suandar il 1950 en il Watergate Theatre a Londra. Paul Celan ha translatà quest drama en tudestg. La premiera tudestga ha gì lieu il 1956 a Berna sut reschia da Daniel Spoerri e la collavuraziun t.a. da Meret Oppenheim (culissa e costums). Il 1971 è suandada ina versiun per la televisiun (ZDF), il 1980 in gieu radiofonic (SDR).

L’onn 1948 ha Picasso scrit in ulteriur toc da teater, ‹Les quatre petites› (premiera: 1981 a Londra).

Recepziun modifitgar

Vuschs contemporans modifitgar

Salvador Dalí è viagià l’emprima giada il 1926 a Paris a visitar Picasso. «Cura che jau sun arrivà tar Picasso era jau commuventà e plain respect sco sche jau avess in’audienza tar il papa.» L’onn 1934 ha Picasso emprestà a Dalí ils daners per viagiar en ils Stadis Unids, ils quals Dalí na dueva mai pajar enavos. La stima dueva pli tard sa midar, els èn daventads concurrents e Dalí cuntrari a Picasso in aderent da Francisco Franco. Famus èn daventads ils suandants pleds da Dalí: «Picasso è pictur, jau er; Picasso e Spagnol, jau er; Picasso è communist, jau er betg.»[40]

Il scriptur surrealist André Breton ha manegià che Picasso haja manà a la culminaziun betg da la cuntradicziun dal spiert uman, mabain da la liberaziun da quel.

Il galarist Ambroise Vollard descriva il 1936 co ch’il public reageschia sin l’exposiziun da las ovras da Picasso: «Mintga nov’ovra da Picasso spaventa il public, fin ch’il smirvegl sa transfurma en admiraziun.»

Maurice de Vlaminck ha remartgà il 1942 a moda critica: «El na tira nagina lingia, n’applitgescha nagina colur senza clamar en memoria in original. Giorgione, El Greco, Steinlen, Lautrec, mascras grecas e figurinas: El fa diever da tut (...). Il sulet che Picasso na vegn betg da far: in ‹Picasso› che deriva da Picasso.»

Il mitus Picasso modifitgar

 
Streetart a València

Nagin auter artist dal 20avel tschientaner è stà uschè contestà e nagin n’è daventà uschè famus sco Picasso. Nagin n’è vegnì vesì uschè baud, uschè ditg e la finala a moda uschè unanima sco l’artist essenzial da si’epoca. Per William Rubin – per citar be ina vusch tranter bleras – represchenta l’ovra da Picasso «tras sia ritgezza dals stils, sia variaziun e sia forza creativa l’art dal 20avel tschientaner insumma».[41]

Als mitus ch’èn sa furmads enturn la persuna e l’ovra da Picasso è stada deditgada il 2002 in’atgna exposiziun, en rom da la quala ina recensenta ha resumà a moda significativa: «Picasso e las dunnas, Picasso ed ils uffants, Picasso e la mort, Picasso e la guerra, Picasso l’artist, il sculptur, il dissegnader, il graficher: nagin auter artist dal 20avel tschientaner è vegnì exponì e commentà uschè savens e da nagin èsi vegnì publitgà uschè bler sco dad el. (...) Per il Spagnol e macho exprimì era però il taur il punct fix da tut ils mitus ed er da l’autra identitad persunala. Il Minotaurus, il resultat d’ina scappada bain planisada da la regina cretaisa Pasiphae cun in taur, furma l’origin da tut las ditgas da la virilitad. Picasso n’ha betg be adina cità quel, mabain ha sez giugà cun la rolla dubla dad um e taur, baud allegher e baud agressiv. E ch’il mitus antic po er ir a prender en il 20avel tschientaner sia confermaziun sin via, mussa la famusa chavazza da taur dal 1942, tar la quala Picasso ha montà la sella ed il guvernagl d’in velo uschia ch’i daventa visibla la siluetta dal chau d’in taur.»

Film e teater modifitgar

Il reschissur da film franzos Henri-Georges Clouzot ha realisà il 1956 sut il titel ‹Le Mystere Picasso› in fil documentar davart l’artist e sia moda da lavurar. L’onn 1996 è vegnida en ils kinos la biografia ‹Surviving Picasso› cun Anthony Hopkins en la rolla da l’artist. Il film gioga en ils onns 1943 fin 1953, cura che Gilot era la partenaria da Picasso.

Daspera èn cumparids divers tocs da teater, films dramatics e films documentars che tractan la vita ed ovra da Picasso u sia relaziun tar auters artists (p.ex. ‹Matisse & Picasso: A Gentle Rivalry› da l’onn 2000).

Collecziuns en museums modifitgar

En Frantscha èn impurtantas gruppas d’ovras da Picasso exponidas en il Musée Picasso a Paris, en il Musée national Picasso La Guerre et la Paix de Vallauris, en il Lille Métropole Museum a Villeneuve-d’Ascq sco er en il Musée Picasso Antibes en il Chateâu Grimaldi. En Spagna en il Museu Picasso, Barcelona, en il Museo Reina Sofía, Madrid sco er en il Museo Picasso a Málaga. En Germania en il Museum Berggruen a Berlin, en il Sprengel Museum Hannover, en la Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen a Düsseldorf, en il Museum Ludwig a Cologna sco er en la Staatsgalerie Stuttgart. En Russia en il Museum Puschkin a Moscau ed en l’Eremitage a Son Petersburg. En ils Stadis Unids en il Museum of Modern Art a New York ed en l’Art Institute of Chicago.

Ma er en Svizra sa chattan collecziuns da Picasso da muntada mundiala, surtut en il Museum d’art a Basiliea ed en la Fondation Beyeler a Riehen, ma er en la collecziun Rosengart a Lucerna ed en il Museum d’art a Berna.

Annotaziuns modifitgar

  1. Jaime Sabartés: Picasso – Documents iconographiques, ed. da Pierre Cailler, Genevra 1954.
  2. Wilfried Wiegand: Picasso, p. 7–11.
  3. Wiegand: Picasso, p. 13.
  4. Wiegand: Picasso, p. 24s.
  5. Wiegand: Picasso, p. 50.
  6. Wiegand: Picasso, p. 50–57.
  7. Judith Cousins: Vergleichende biographische Chronologie. En: William Rubin: Picasso und Braque. Die Geburt des Kubismus. Prestel, Minca 1990, p. 335.
  8. Gohr: Picasso, p. 64.
  9. Wiegand: Picasso, p. 63s.
  10. Bernard Zurcher: Georges Braque – Leben und Werk. Hirmer Verlag, Minca 1988, ISBN 3-7774-4740-4, p. 42.
  11. Daniel-Henry Kahnweiler: Der Weg zum Kubismus. Verlag Gerd Hatje Stuttgart, emprima ediziun 1920, p. 20ss.
  12. Siegried Gohr: Ich suche nicht, ich finde. Pablo Picasso – Leben und Werk. DuMont, Cologna 2006, p. 20s.
  13. Antonina Vallentin: Picasso. Kiepenheuer & Witsch, Cologna 1958, p. 205s.
  14. Wiegand: Picasso, p. 72.
  15. Gohr, p. 24, 62.
  16. Wiegand: Picasso, p. 93s.
  17. Pablo Picasso: Über Kunst. Diogenes, Turitg 1988, p. 69.
  18. Carsten-Peter Warncke, Ingo F. Walther (ed.): Pablo Picasso, tom 1, p. 327s.
  19. Wiegand: Picasso, p. 107s.
  20. Charles Harrison, Paul Wood (ed.): Kunsttheorie im 20. Jahrhundert. Künstlerschriften, Kunstkritik, Kunstphilosophie, Manifeste, Statements, Interviews. Verlag Gerd Hatje, Ostfildern-Ruit 1998, p. 777, ISBN 3-7757-0739-5.
  21. Wiegand: Picasso, p. 52s.
  22. Gohr: Picasso, p. 14.
  23. Carsten-Peter Warncke, Ingo F. Walther (ed.): Pablo Picasso, tom 1, p. 89.
  24. Wiegand: Picasso, p. 48.
  25. Françoise Gilot: Leben mit Picasso, 1987, p. 77.
  26. Carsten-Peter Warncke, Ingo F. Walther (ed.): Pablo Picasso, tom 1, p. 127–129.
  27. Klaus Herding: Pablo Picasso: Les Demoiselles d’Avignon. Die Herausforderung der Avantgarde. Francfurt a.M. 1992, p. 5.
  28. Patricia Leighten: The White Peril and L’Art Nègre: Picasso, Primitivism, and Anticolonialism. 1989, p. 86.
  29. Bernhard Grom: Menschen- und Weltbilder moderner Malerei: Beckmann, Nolde, Rouault, Hrdlicka, Picasso, Chagall, Kandinsky, Mondrian, Newman, Ernst, Dalí, Tobey, Beuys, Bacon, Cézanne. BoD 2003, ISBN 978-3-8330-1125-2.
  30. Daniel-Henry Kahnweiler: Der Weg zum Kubismus. Emprima ediziun. Verlag Gerd Hatje, Stuttgart 1920, p. 49–52.
  31. William Rubin: Picasso und Braque. Die Geburt des Kubismus. 1990, p. 9–11.
  32. Anne Ganteführer-Trier: Kubismus, 200, p. 16–18.
  33. Carsten-Peter Warncke, Ingo F. Walther (ed.): Pablo Picasso, tom 1, p. 250–251.
  34. Wiegand: Picasso, p. 85ss. En: Julius Meier-Graefe Entwicklungsgeschichte der modernen Kunst, tom 2, Minca 1966, p. 676.
  35. Einblicke. Das 20. Jahrhundert in der Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen. Hatje Cantz Verlag, Düsseldorf 2000, p. 638. ISBN 3-7757-0853-7.
  36. Wiegand: Picasso, p. 103ss.
  37. Siegfried Gohr: Picasso, p. 132–148.
  38. Gohr: Picasso, p. 153s.
  39. Wiegand: Picasso, p. 127ss.
  40. Frase de Salvador Dalí, en: akifrases.com.
  41. William Rubin: Pablo Picasso. Retrospective im Museum of Modern Art, New York, Prestel Verlag, Minca 1980, ISBN 3-7913-0534-4, p. 12.

Litteratura modifitgar

Catalogs d’ovras e meds auxiliars
Lexicons

  • Pierre Daix: Dictionaire Picasso. Robert Laffont, Paris 1995.
  • Johannes M. Fox: Picassos Welt. Ein Lexikon. Toms 1–2. Projekte Verlag Cornelius, Halle 2008.

Catalogs d’ovras

  • Herschel Chipp, Alan Wofsy: Picasso-Project. Picasso’s Paintings, Watercolours, Drawings ans Sculpture. A. Comprehensive Illustrated Catalogue 1885–1973. Alan Wofsy, San Francisco 1995ss.
  • Juan-Eduardo Cirlot: Pablo Picasso. Das Jugendwerk eines Genies. DuMont, Cologna 1972.
  • Christian Zervos: Cahiers d’Art. Catalogue Raisonné des Œuvres de Pablo Picasso. Éditions Cahiers d’Art, Paris, 1932–1978 (33 toms cun 16 000 reproducziuns en alv e nair; reproduczuin edida da Staffan Ahrenberg, 2014)

Grafica e dissegns

  • Brigitte Baer, Bernhard Geiser: Picasso. Peintre-Graveur. Catalogue Raisonne de l’oeuvre grave et lithographie et des monotypes 1899–1972. Toms I–VII [+ addendum tar il Catalogue Raisonné 1969–1972], Kornfeld, Berna 1984–1996.
  • Georges Bloch: Picasso. Catalogue de l’oeuvre gravé et lithographié. Kornfeld und Klipstein, Berna 1972.
  • Arnold Glimcher: Je suis le cahier. Die Skizzenbücher Pablo Picassos. Rowohlt, Reinbek 1986.
  • Ernst-Gerhard Güse, Bernhard Rau: Pablo Picasso. Die Lithographien. Gerd Hatje, Stuttgart 1988, ISBN 3-7757-0261-X.
  • Fernand Mourlot: Picasso lithograph. Sauret, Paris 1970.

Grafica applitgada

  • Christoph Czwicklitzer: Pablo Picasso. Plakate 1923–1973. Werkverzeichnis. Deutscher Taschenbuchverlag, Minca 1984.
  • Sebastian Goeppert, Herma Goeppert-Frank, Patrick Cramer: Pablo Picasso. Die illustrierten Bücher. Hatje, Ostfildern 1995.

Ceramica e sculptura

  • Georges Ramié: Céramiques de Picasso. Fotografien von Edward Quinn. Cercle d’Art, Paris 1974.
  • Alain Ramié: Picasso de l’Oeuvre Ceramique Édité 1947–1971. Madoura, Vallauris 1988.
  • Werner Spies (ed.): Picasso: Skulpturen. Hatje Cantz, Ostfildern 2000, ISBN 3-7757-0908-8.

Atgnas testimonianzas

  • Peter Schifferli (ed.): Pablo Picasso. Wort und Bekenntnis. Die gesammelten Dichtungen und Zeugnisse. Ullstein, Francfurt a.M. 1957.

Biografias

  • Wilhelm Boeck: Pablo Picasso, cun infurmaziuns biograficas cumpiladas da Jaime Sabartes. Kohlhammer, Stuttgart 1955
  • Mary Ann Caws: Pablo Picasso. «Malerei ist nie Prosa». Ein Porträt. Piet Meyer, Berna 2010, ISBN 978-3-905799-06-4.
  • Siegfried Gohr: Pablo Picasso. Leben und Werk. Ich suche nicht, ich finde. DuMont, Cologna 2006, ISBN 3-8321-7743-4.
  • Arianna Huffington: Picasso. Genie und Gewalt. Droemer Knaur, Minca 1988, ISBN 3-426-26399-8.
  • Norman Mailer: Picasso. Portrait des Künstlers als junger Mann. Piper, Minca, Turitg 1996, ISBN 3-492-03878-6.
  • Patrick O’Brian: Pablo Picasso. Eine Biographie. Hoffmann und Campe, Hamburg 1979, ISBN 3-455-08890-2; Ullstein, Hamburg 1982.
  • Roland Penrose: Pablo Picasso. Sein Leben – sein Werk. Ediziun originala 1958, 2. ed., Heyne, Minca 1985, ISBN 3-453-55083-8.
  • John Richardson, Marilyn McCully: A Life of Picasso. New York 1996ss.
  • Wilfried Wiegand: Picasso. Mit Selbstzeugnissen und Bilddokumenten. Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 19. ed. 2002, ISBN 978-3-499-50205-7.

Descripziuns d’amis e da la famiglia

  • Brassaï: Gespräche mit Picasso. Rowohlt, Reinbek 1966, 2. ed. 1985, ISBN 3-499-15593-1. (Ediziun originala: Conversation avec Picasso, Paris 1964).
  • Ilja Ehrenburg: Memoiren. Menschen – Jahre – Leben. 1891–1922. Minca 1962, ediziun speziala 1965, ISBN 3-463-00511-5, p. 296–311.
  • Françoise Gilot/Carlton Lake: Leben mit Picasso. Diogenes, Turitg 1987, ISBN 978-3-257-21584-7. (Ediziun originala: Life with Picasso, New York 1964).
  • Daniel-Henry Kahnweiler: Meine Maler, meine Galerien. DuMont Schauberg, Cologna 1961.
  • Fernande Olivier: Picasso und seine Freunde. Erinnerungen aus den Jahren 1905–1913. Diogenes Verlag, reedizin 1989, ISBN 978-3-257-21748-3. (Ediziun originala: Picasso et ses amis, 1933).
  • Geneviève Laporte: Si tard le soir le soleil brille. Éditions Plon, Paris 1973.
  • Antony Penrose: Der Junge, der Picasso biss (cudesch d’uffants). Minca 2010, ISBN 978-3-86873-260-3.
  • Marina Picasso: Die vergessenen Kinder. Bastei-Lübbe, Bergisch Gladbach 1998, ISBN 3-404-61403-8.
  • Marina Picasso: Und trotzdem eine Picasso. Leben im Schatten meines Großvaters. List, Minca 2001, ISBN 3-471-78443-8.
  • Jaime Sabartés: Picasso. Gespräche und Erinnerungen. Arche, Turitg 1956.
  • Gertrude Stein: Picasso. Sämtliche Texte 1909–1938. Arche, Hamburg, reediziun 2003, ISBN 978-3-7160-2314-3.
  • Olivier Widmaier Picasso: Picasso – Porträt der Familie. Prestel, Minca 2003, ISBN 3-7913-2962-6.

Picasso e las dunnas

  • James Lord: Picasso und Dora Maar. Matthes und Seitz, 1994, ISBN 3-88221-797-9.
  • Ingrid Mössinger, Kerstin Dechsel, Beate Ritter: Picasso et les femmes – Picasso und die Frauen. DuMont, Cologna 2005, ISBN 978-3-8321-7529-0.
  • Fernande Olivier: Picasso und seine Freunde. Erinnerungen aus den Jahren 1905–1913. Diogenes, reediziun 1989, ISBN 978-3-257-21748-3. (L’ediziun originala franzosa è cumparida il 1933).

Davart l’ovra da Picasso

  • Gereon Becht-Jördens, Peter M. Wehmeier: Picasso und die christliche Ikonographie. Mutterbeziehung und künstlerische Position. Dietrich Reimer, Berlin 2003, ISBN 3-496-01272-2.
  • John Berger: Glanz und Elend des Malers Pablo Picasso. Rowohlt, Reinbek 1973.
  • Elisabeth Cowling: Picasso. Style and meaning. Berlin, Londra 2002.
  • Pierre Daix: Picasso createur. La vie intime et le oeuvre. Paris 1987.
  • Mary Matthews Gedo: Picasso. Art as Autobiography. The University of Chicago Press, Chicago Londra 1980, ISBN 0-226-28482-4.
  • Graphikmuseum Pablo Picasso Münster: Pablo Picasso – Im Atelier des Künstlers. (Catalog d’exposiziun), Hirmer, Minca 2010, ISBN 978-3-7774-3281-6.
  • Klaus Herding: Pablo Picasso: Les Demoiselles d’Avignon. Die Herausforderung der Avantgarde. Francfurt a.M. 1992, ISBN 3-596-10953-1.
  • Katja Herlach: Für den Tag gedruckt. Picassos Gebrauchsgraphik. Sammlung Margadant, Scheidegger & Spiess, Turitg 2005, ISBN 978-3-85881-160-8.
  • Kestner-Gesellschaft Hannover: Hommage à Picasso. (Catalog d’exposiziun), Hannover 1973.
  • Josep Palau i Fabre: Picasso. Kindheit und Jugend eines Genies. Könemann, Cologna 1998.
  • Josep Palau i Fabre: Picasso. Der Kubismus. 1907–1917. Könemann, Cologna 1998.
  • Josep Palau i Fabre: Picasso. Von den Balletts zu den Dramas. 1917–1926. Könemann, Cologna 1999.
  • Roland Penrose: Picasso und seine Zeit – Ein Fotobuch. Turitg 1957.
  • Roland Penrose: The Sculpture of Picasso. The Museum of Modern Art, New York 1967.
  • Roland Penrose, John Golding (ed.): Picasso in Retrospect. Praeger Publishers, New York Washington 1973, Granada/Londra 1973.
  • Jane Fluegel, William Rubin (ed.): Pablo Picasso. Retrospective im Museum of Modern Art, New York. Prestel, Minca 1980, ISBN 3-7913-0534-4.
  • Werner Spies (ed.): Pablo Picasso: eine Ausstellung zum 100. Geburtstag; Werke aus der Sammlung Marina Picasso. Minca 1981, ISBN 3-7913-0523-9.
  • Werner Spies, Götz Adriani (ed.): Picasso: Pastelle, Zeichnungen, Aquarelle. Gerd Hatje, Stuttgart 1986, ISBN 3-7757-0213-X.
  • Werner Spies (ed.): Malen gegen die Zeit. Picassos Spätwerk. Hatje Cantz, Ostfildern 2006, ISBN 978-3-7757-1831-8.
  • Ulrich Weisner: Picasso. Kerber, Bielefeld 1997, ISBN 3-924639-78-7.
  • Ingo F. Walther: Picasso – das Genie des Jahrhunderts. Taschen, Cologna, 12. ed. 1999, ISBN 978-3-8228-6371-8.
  • Carsten-Peter Warncke: Pablo Picasso 1881–1973. Taschen, Cologna, ediziun speziala 2006, ISBN 978-3-8228-5025-1.

Documentaziuns fotograficas

  • David Douglas Duncan: Viva Picasso. Zu seinem 100. Geburtstag. Fritz Molden, Vienna 1981, ISBN 3-217-01203-8.
  • Kunstmuseum Pablo Picasso Münster (ed.): Picasso bei der Arbeit. Durch die Linse von David Douglas Duncan. Wienand, Cologna 2011, ISBN 978-3-86832-080-0.
  • Edward Quinn: Picasso  −  Mensch und Bild. Klett-Cotta, Stuttgart 1987, ISBN 3-608-76221-3.
  • Edward Quinn: Picasso  –  Werke  +  Tage. Conzett&Huber, Turitg 1965.
  • Helge Sobik: Picasso an der Riviera. Feymedia, Düsseldorf 2010, ISBN 978-3-941459-11-3.
  • Helge Sobik: Picassos Häuser. Feymedia, Düsseldorf 2009, ISBN 978-3-941459-00-7.

Diversa

  • Marie-Laure Bernadac, Christine Piot (ed.): Picasso. Collected Writings. Abbeville Press, New York 1989, ISBN 1-55859-045-5 (ediziun franzosa: Paris 1989).
  • Elizabeth Cowling: Visiting Picasso  –  The Notebooks and Letters of Roland Penrose. Thames & Hudson, Londra 2006, ISBN 978-0-500-51293-7.
  • David Douglas Duncan: Picasso & Lump. Benteli, Turitg 2006, ISBN 3-7165-1435-7.
  • Boris Friedewald: Die Tiere von Picasso. Prestel, Minca, Londra, New York 2014, ISBN 978-3-7913-4989-3.
  • Michael Carlo Klepsch: Picasso und der Nationalsozialismus. Patmos, Düsseldorf 2007, ISBN 978-3-491-35011-3.
  • Piet Meyer (ed.): Pablo Picasso in Zürich 1932. Piet Meyer, Berna 2010, ISBN 978-3-905799-09-5.
  • Mariano Miguel Montanés: Pablo Picasso  –  The Last Years. Assouline Publishing, New York 2004, ISBN 2-84323-613-4.

Colliaziuns modifitgar

  Commons: Pablo Picasso – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio