Il bargunsegner (u bargunzegner, en grafia dialectala bargunzeñar) è il dialect rumantsch da Bravuogn (berg. Brauégn) e conturn en la Val d’Alvra.

Repartiziun dals idioms rumantschs en il Grischun:
 Sursilvan
 Tuatschin e medelin
 Sutsilvan
 Surmiran
(Bargunsegner)
 Vallader
 Jauer
 Puter

Derasaziun e caracteristicas modifitgar

Bravuogn sa chatta en il Grischun Central, al pe dal Pass da l’Alvra che maina vers l’Engiadin’Ota (La Punt). Ses dialect pledà ha ina substanza surmirana cun tratgs fitg caracteristics. En consequenza da la refurmaziun è Bravuogn s’orientà vers l’Engiadin’Ota ed ins ha surprendì il puter sco lingua scritta.

Il bargunzegner è periclità fermamain, damai che be pli radund 10 % da la populaziun en ses territori d’origin inditgeschan il rumantsch sco lingua principala (resp. 26,7 % resguardond tuttas dumondas da la dumbraziun dal pievel federala dal 2000).

La scola vegn manada per tudestg; il rumantsch vegn instruì sco emprima lingua estra. L’onn 2018 han las anteriuras vischnancas da Bravuogn e Filisur fusiunà a la nova vischnanca da Bravuogn Filisur. En il contract da fusiun è vegnì stabilì che la situaziun dal rumantsch a Bravuogn meritia in’attenziun e tgira speziala, er en scola.[1]

Vocabulari online modifitgar

Sut il num ‹Bargunseñer interactiv› è online dapi il 2014 in vocabulari che sa deditgescha a las atgnadads specificas dal bargunzegner (www.bargunsenar.ch). En ses pled da bainvegni scriva Linard Nicolay, l’iniziant e realisatur da la pagina: «‹Bargunseñer interactiv› duess esser in forum virtual per tut quels che vivan en vischnanca ed utrò – saja quai per cultivar la lingua materna, per emprender bargunzegner u simplamain par s’avischinar or d’interess cultural ad in dialect unic en la geografia linguistica rumantscha.»

Prova da text modifitgar

Ils emprims dus vers da la poesia Brauégn vîgl da Gian Gianett Cloetta en grafia dialectala.[2]

Igls vîgls ans añ lascho éñ’îarta
ch’angiñ nu po pajer cun or,
a miancha la pi biala spîarta
nu’ns sdromma kella or d’igl cor.

Kè è la lingua da la mamma,
kè è igl cher sulom patèarn,
oget dla pi arsèñta brama,
cun éñ pled z̀ét: igl cor matèarn.

Annotaziuns modifitgar

  1. Cf. la missiva da fusiun da la Regenza al Cussegl Grond, 2017.
  2. Cloetta (2011).

Litteratura modifitgar

  • Conrad Martin Lutta: Der Dialekt von Bergün und seine Stellung innerhalb der rätoromanischen Mundarten Graubündens. (Beihefte zur Zeitschrift für Romanische Philologie, nr. 71), Max Niemeyer, Halle (Saale) 1923.
  • Z̀on Z̀anett Cloetta, Pol Clo Nicolay (ed.): Igl pled da Brauégn. Edizioñ digl Plañ Purcher, 2011.